8.1-jadval
A vtom obillar
h , M M
P
M
b o - y ’
1V1
a »
gradus
P
’
gradus
4x2 tip d a g i yengil
a v to m o b illa r
1 8 8 ...2 1 0
3 ,2 ...8 ,3
2 0 ...3 0
1 5 ...2 2
4 X 2 tip d a g i yuk
a v to m o b il lari
2 4 5 ...2 6 5
2 ,7 ...5 ,5
4 0 ...6 0 m in
1 9 ...4 3 m in
4 X 4 , 6 X 4 , 6X 6 tip d ag i
yuk a v to m o b il lari
2 6 0 ...3 1 0
1 ,9 ...3 ,6
4 5 ...5 0
3 4 ...4 0
A v to b u sla r
2 2 0 ...3 0 0
4 ...9
1 0 ...4 0
6 ...2 0
g an b o ‘lsa, balandlik
Awning qiymati radius
d an katta b o ‘lishi
m u m k in , c h u n k i burovchi m o m e n tn in g t a ’sirida g ‘ildirakni
yuqoriga k o ‘taruvchi kuch hosil boMadi.
8.3.
0 ‘TUVCHANLIKNING TAYANCH-ILASHISH
0 ‘LCHAGICHLARI
0 ‘tu v c h a n lik n in g tay an ch -ilash ish oMchagichlariga tortish
va ilashish shartlari b o ‘yicha maksimal dina m ik om illar A,max,
/ ) Vmax, avtom obilning o rq a ilmogMdagi tortish kuchi
Pn',
oldingi
va o rq a gMldiraklar izining
m os kelish koeffitsiyenti q, kiradi.
T ortish sharti b o ‘yicha avtom obilning m aksim al dinam ik
omili A,max avtomobilning t o ‘xtamasdan harakatlanish qobiliyatini
ko‘rsatadi.
U n in g qiym atini kattalashtirish u c h u n tortish kuchini oshi-
rish, av tom obilning u m u m iy ogMrligini kam aytirish kerak.
GMldirakning y o ‘1 bilan ilashish sharti b o ‘yicha maksimal
din a m ik om il Apmax avtom obilning yetakchi gMldiraklar shatak-
s iram agan h o ld a harakatlanishini t a ’minlaydi. Bu om il yetak
chi gMldirakka t o ‘g ‘ri
kelgan massani oshirish, gMldirakning
y o ‘1 bilan ilashishini yaxshilash hisobiga am alga oshadi. U larga
o ‘z n a v b a tid a s h in a k o n stru k siy asin i m u k a m m a lla s h tir is h ,
yetakchi o ‘q lar sonini oshirish va hokazo lar t a ’sir k o ‘rsatadi.
A vto m o b iln in g orqa ilmogMdagi solishtirm a tortish kuchi
qx\
ilm oqdagi maksimal tortish kuchi
P\
ning
avtom obil ogMrligiga
nisbati bilan aniqlanadi:
275
Bu o ‘lcham y o ‘lning m uvaqqat o rtiq c h a qarshiligini dviga-
teldagi o rtiq ch a q u w a t hisobiga yengish qobiliyatini k o ‘rsatadi.
Pm ning qiym ati avtom obilni shatakka olish vaqtida aniqlanadi.
T o rtu v c h i va sh a ta k k a olin ay o tg an a v to m o b illa r o ‘rtasidagi
trosga d in a m o m e tr ulanadi. H a ra k a t v aqtida sh atakka olingan
avtom obil tortuvchi avtom obil t o ‘xtab q o lg u n c h a yoki lining
g ‘ildiraklari shataksiray boshlagunga q a d a r asta-sekin to rm o z -
la n a d i. S h in a n in g
s o lis h tirm a b o s im i
g ‘ild ira k k a t a ’sir
etuvchi o g ‘irlikning shinani y o ‘Idagi k o n ta k t izi yuzasiga nisbati
bilan oNchanadi.
qSh
ni aniqlash u c h u n avtom o b iln in g g ‘ildiragi
d o m k ra t bilan k o ‘tariladi, shina p ro tek to rig a siyoh surtiladi
va g ‘ildirak ostiga oq qo g ‘o z q o ‘yib, yerga tushiriladi h a m d a
q o g ‘ozda qolgan izning yuzasi aniqlanadi.
S olishtirm a bosim qiy m atin i s h in a n in g d a m la n is h d a ra -
jasini
kam aytirish, g ‘ildiraklar sonini oshirish, katta d ia m e tr
va maxsus keng shinalar ishlatish bilan kam aytirish m um kin.
O ldingi va o rq a g ‘ildiraklar izlarining m o s kelish koef-
fitsiyenti r)s oldingi g ‘ildiraklar
izi orasidagi
a0
va o rq a g ‘ildirak-
lar izi orasidagi
a0f
m asofalar nisbati bilan oMchanadi (8.2-
rasm ).
Agar До va д0г m asofalar m os kelsa, o rq a g ‘ildiraklar oldingi
g ‘ild ir a k la r bosgan iz d a n b o ra d i va u l a r n i n g g ‘ildirash ig a
qarshilik m inim al b o ‘ladi. Agar
r\s *
1 b o ‘lsa, o rqa g ‘ildiraklar
oldingi g ‘ildiraklar izini buzish va yangi y o ‘l o c h ish u c h u n
q o 's h i m c h a en erg iy a s a rf qiladi. S h u n in g u c h u n o r ti q c h a
qarshilikni yenguvchi avtom obillar o rqa o ‘qining ikkala to m o -
nida bittadan g‘ildirak qoldirib qarshilik kamaytiriladi.
A vtom obil agregat va uzellarining konstruksiyasi uning y o ‘l
t o ‘siqlaridan o ‘tuvchanligiga ta ’sir etadi.
A vtom obilda mustaqil
va balansirli osm alarning q o ‘llanishi g ‘ildiraklarning y o ‘l n o te -
kisligiga moslashishini yaxshilaydi va u n in g t o ‘siqlarni yengish
qobiliyatini oshiradi. G ‘ildiraklarning shataksiramasligi u c h u n
'Z2/A i W/AZZZZZ
2ZZZZ^P
С.
i
a
b
8 .2 -ra sm . O ld in g i v a o r q a g ‘ild ir a k la r iz in in g m o s
k e lish k o e ffits iy e n tin i a n iq la s h .
276
o ‘qla rd a katta ishqalanishli differensial q o ‘llaniladi,
chu n k i
b u differensial s h a ta k s ira y o tg a n g ‘ildirakka k a tta b u r o v c h i
m o m e n t, aylanayotgan g‘ildirakka esa kichik burovchi m o m e n t
uzatib avtom obilni shu y o ‘ldan o ‘tishini t a ’minlaydi.
