to ‘la yuklamadagiga qaraganda ko‘proq oshadi (2 va
3 egri
chiziqlar). Bu kamchilikni yo‘qotish m aqsadida nasosga korrek-
torlar o ‘rnatiladi.
Y onish jaray o n in in g optim al kechishi u c h u n yon ilg ‘ini
purkash to ‘xtaganda yuqori bosimli yonilg‘i
trubkasida bosim
tez kamayishi kerak. Aks holda qayta purkash jarayoni sodir
bo ‘lib, u kichik bosim larda davom etadi. N atijada yonilg‘ining
tom chilari yaxshi parchalanm asdan, chala yonadi va koks hosil
qiladi.
Y onilg‘i berishni keskin tugallash ham da yuqori bosimli
trubkalarda bosim ni tez pasaytirish uchun yonilg‘i
nasosiga
haydash klapani o ‘m atiladi. Chiqarish teshigi ochilishi bilan
bu klapan o ‘z o^indighga o ‘tirib plunjer usti hajmini yuqori
bosimli trubkalardan ajratib qo‘yadi. N atijada purkash keskin
tugaydi. Q o ‘z iq o rin sim o n haydash klapani (8 .6 -rasm ,
a)
zichlovchi konusli qalpoq /, bo ‘shatuvchi belbog4 2 v a yonilg‘i
o ‘tkazuvchi to ‘rtta ariqchali xvostovik
3 dan iborat.
Klapan
norm al holatda o ‘z
0
‘rindig‘i
4 da o ‘tiradi.
U ning ish jarayoni yuqorida ko ‘rib o ‘tilgan. K lapan va
o ‘rindiq birgalikda aniq geom etrik o ‘lcham larda tayyorlanadi
va ulardan bittasi ishdan chiqsa ikkalasi ham yangilanadi.
Zolotnikli haydash klapani (8.6-rasm ,
b) qo ‘ziqorinsim on
klapanga o'xshash ishlaydi.
YaM Z-236 dizelining yonilg‘i nasosi. Y aM Z-236 dizeliga
o ‘rnatiladigan yuqori bosimli olti seksiyali zolotnikli yonilg‘i
nasosi (8.7-rasm ) quyidagicha tuzilgan.
a
8
.6-rasm.
Y onilg‘i h a y d a sh k la p a n la ri:
o - q o lziq o rin sim o n ; 6 -z o Io tn ik li.
101
O ltita seksiya —
nasos korpusi 14 ning yuqori qismidagi
uyalarda joylashgan. G ilzalar stoporlash vintlari
11 yordam ida
bir xil holatda o ‘rnatiladi. G ilzalardagi kiritish va chiqarish
teshiklari joylashgan sathda korpusning uzunligi b o ‘ylab ikkita
gorizontal kanal o ‘tgan: kanal
3 orqali yonilg‘i
plunjer seksiya-
lariga yuboriladi, kanal
15 orqali esa yonilg‘i purkash tugaga-
nidan so‘ng plunjer seksiyalaridan qayta olib ketiladi.
K orpusning yon tarafidagi kanalda vtulkalar vositasida reyka
12 o ‘rnatilgan. N asosning reykasi h ar bir seksiyaning tishli
gardishi bilan ilashgan.
G ilzalar o ‘rnatiladigan uyalar ostida chuqurchalar b o ‘lib,
bu ch u q u rch alarg a burish vtulkalarin in g tishli gardishi
13
kiritiladi. C huqurchalarning pastki qism iga o ‘tkazish belbo-
g‘lari yasalgan b o ‘lib, ularga prujinalarning
yuqori tarelkalari
tayanadi.
Nasos seksiyalari bo^hligMni kulachokli val b o ‘shlig‘idan
ajratadigan to ‘siqda turtkichlar
8 ni o ‘rnatish uchun maxsus
uyalar yasalgan. Nasosning kulachokli vali
23 da oltita tangensial
profilli kulachok va ekssentrik bor. K ulachoklar turtkichlarni
harakatga
keltiradi; ekssentrik esa yonilg‘i haydaydigan yor-
dam chi porshenli nasosni ishga soladi.
Nasosning kulachokli valiga purkashning ilgarilash muftasi
20 o ‘rnatilgan, uning qaram a-qarshi tom oniga rostlagichni
h a ra k a tla n tiru v c h i y e ta k c h i s h e s te rn a
25 ning g u p ch ag i
m ahkam langan. Rostlagich esa nasos korpusiga biriktirilgan.
V — sim on to ‘rt taktli olti silindrli dizelda yonilg‘i nasosi
seksiyalarining ish tartibi 142536 tartibida bo ‘ladi va yonilg‘i
berish kulachokli val h ar 45° va 75° burchakka burilganda
tak ro rlan ad i, bu esa dvigatelda ish jaray on larinin g tak ro r-
lanishiga mos keladi. Y onilg‘i nasosining bir seksiyasi har
siklda 111... 113 m m 3 yonilg‘i beradi.
K o ‘rib c h iq ilg a n y u q o ri b o sim li y o n ilg ‘i
n a so sla rid a
haydash seksiyalarining soni dvigatel silindrining soniga teng.
