juda zarur.
Ishlash tartibi:
yaxshilab maydalangan va aralashtirilgan
namunadan (oldindan tortib qo'yilgan stakanchaga) 20
g namuna
olinadi. Bu namunani 200 ml kolbaga ko‘chiriladi, distillangan suv
bilan bir necha marta stakan yuviladi. Kolba yarmigacha to'ldiriladi.
Kolba yaxshilab chayqatilib neytrallanadi. Kislotasi kam meva-
sabzavotlaxda, masalan karam, sabzi, poliz mahsulotlarida neytrallash
reaksiyasini o ‘tkaziImasa ham bo‘ladi. Kolbaga lakmus qog'ozi
tushiriladi va 10-15% li ishqor eritmasi yoki sodali suv qo‘shib
turiladi. Shundan so'ng kolba ichiga termometr qo‘yilib, eritma 30
daqiqa davomida isitiladi, buning uchun 80° harorat bo'lishi kerak. Bu
suyuqlikni isitishdan maqsad mahsulot tarkibidagi qand moddasi
eritmaga to liq o‘tishi uchun bajariladi.
Kevin kolba hammomdan olinib distillangan suv bilan yuviladi,
so‘ng kolba sovutiladi. Shundan so‘ng eritma tindiriladi,
bu ichidagi
pektin, bo'yoq, oshlovchi oqsil va boshqa moddalami olib tasblash
demakdir.
Ushbu ishni bajarish uchun kolbaga, ya’ni eritmaga uksusnokisliy
svines tomchilatiladi. Har bir tomchidan keyin kichkina bulutcha
hamda cho'km a hosil b o la boshlaydi. Kolba ichidagi eritmani
aylanma harakatlantirib, keyin cho‘kmani kolba tagiga tushishi
lmtiladi. Shundan keyin eritma tiniq bo'ladi, yana bir tomchi uksusno
kisliy svines qo‘shilib, yana eritma aralashtiriladi. Oxirida cho‘kma
hosil bo'lmaydi keyin uksusnokisliy svines boshqa qo'shilmaydi,
Agar eritma ju d a
quyuq yoki tiniq boclmasa, u holda kolbani
ichiga uksusnokisliy svines uning devorchalaridan oqizib tushiriladi,
ichida cho‘kma hosil bo‘lganligi ko'riladi.
Shundan so‘ng eritma 15 daqiqa vaqti bilan aralashtirib turiladi.
Agarda cho‘kma ustida eritma ranggi boshqa o ‘zgarmasa tiniq eritma
tayyor b o la d i demakdir. Cho'kma olib tashlangandan keyin koiba
chizig‘igacha distillangan suv solinadi, yaxshilab aralashtiriladi va
filtrdan o‘tkaziladi.
Olingan filtrdan (A-eritmadan) reduksiyalangan qand miqdori,
invertlangandan keyin esa hamma qandlar yig‘indisi aniqlanadi.
Reduksiyalangan qand miqdori: A-eritma byuretkaga solinadi.
Ikkita kichkina kolbachaga 10 ml dan 1% li K3[G‘e(SN)6]
pipetka
yordamida yoki l>yuretkada solinadi. Undan keyin 2,5 ml 2,5
eritmadan KON yoki NaON (silindr bilan) solinadi.
Biriachi kolbadagi eritma elektr plitkada yoki gazda qaynatiladi,
buning uchun kolba asbestli satxga qo‘yiladi. Bir tomchi metilenli
qo‘rg ‘oshinning 1% eritmasi qo‘shiladi. Qaynatish davom etgan holda.
A eritma bilan byuretkadan titrlanadi va ko‘k rang ketmaguncha
davom etiladi.
Ikkitichi kolbadan eritmani boshqacha tayyorlanadi. Jelezo-
sineradostniy kleyga va ishqorga eng aw al byuretkada A-eritmadan
birinchi titrlashga ketgan miqdordan 1,0-0,5 ml kam solinadi. Keyin
qaynatish aniq 1 daqiqa davom etadi.
Metilenovlisini bir tomchi qo‘shiladi keyin gorelkaning alangasi
susaytiriladi,
byuretkadan
tomchilab
A-eritma
k o ‘k
ranggi
ketmaguncha qo‘shiladi.
Qand miqdori aniqlanmaguncha qaynash davom ettiriladi.
Reduksiyalangan qand miqdori (glyukoza+fruktoza)
quyidagi
formula bo'yicha hisoblanadi.
x
7\10,06+ 0 ,0 1
7a)xC
a-H-lQ
bu yerda:
a - titrlashga ketgan ertima A - miqdori, ml
T -titrlash d a 1% li K3[G‘e(SN)
4
] eritmasini to‘g ‘rila-nishi,
S - filtrlashdan oldingi eritma, ml
n - namuna hajmi, g
Agar reduksiyalangan qand miqdori A eritmada ko‘p bo‘Isa, u
xolda titrlashga uning ham miqdori sarf qilinadi, reaktivlami boshqa
miqdori olinadi. Kolbaga 20 ml K3[G‘e(SN)4] eritmasini 1% ligidan
titrlash uchun solinadi. Undan tashqari 5 ml dan 2,5 eritmadan KON
yoki NaON ishqoridan solinadi. Bu xolda hisob quyidagicha olib
boriladi:
Y
= Г(20,012 + 0 ,0 3 5 а )х С
а-
к-10
formuladagi harflar qiymati aw algi holatda qoladi.
Agar umuman qand miqdorini aniqlamoqchi bo'lsak
u holda A -
ertimada saxarozani invertlash o‘tkaziladi. Buning uchun pipetka bilan
50 ml A -eritmadan 100 ml kolbaga quyiladi va imga 3 ml solishtirma
og‘irligi 1,19 NS1 qo'shiladi.
Kolbaning ichiga termometr solinib, hammomda 8 daqiqa eritma
bilan isitiladi, bunda harorat 68-70° boMishi kerak.
Shundan keyin termometr olinib, distillangan suvda kolba ustida
chayiladi, kolba esa vodoprovod suvida sovutiladi va uy haroratiga
olib kelinadi. Keyin eritma quruq soda bilan neytral holatga keltiriladi.
Burning uchun u ehtiyotkorlik bilan qo‘shib boxiladi,
Chunki u birdan
q a ^ a b ko‘pigi toshib ketishi mumkin. Neytrallanish havo pufaklari
ajralish to‘xtagandan so‘ng to'xtatiladi. Shundan so‘ng kolba
chizig‘igacha distillangan suv qo‘shiladi. Agai: neytrallanish paytida
cho'kma hosil bo‘lsa u filtrdan o ‘tkaziladi. Hosil bo'lgan V eritmasida
qandlar yig‘indisiga qarab hisoblanadi. Faqat bu yerda qo‘shimcha
sarf bo'lgan eritmalar hisobga olinadi Bu yerda inversiya uchun 50
ml, A eritma, keyin uning hajmi 100 ml ga olib keiinadi. (V-eritma)
y a’ni eritmani ikki barobar k o ‘proq suv qo‘shilgani uchun yuqoridan
formula bo'yicha reduksiyalangan qand va ulaming yig‘indisini
(glyukoza+fruktoza+invert qandi) ikkiga ko‘paytirish bilan topiladi.
Chunki inversiya formula bo'yicha 1 gr inversiyalangan qand
0,95 gr saxarozadan 0,05 gr suvda hosil bo‘ladi. Shunda saxaroza
miqdori quyidagi shaklda bo'ladi: (qandlar yig‘indisi
minus
reduksiyalangan shakar) x 0,95%.
Shun day qilib quyidagilar miqdori aniqlanadi:
1 .Reduksiyalangan shakar (glyukoza-fruktoza).
2. Shakarlar yig‘indisi (glyukoza+fruktoza+invert shakar).
3. Reduksiyalanmaydigan shakar miqdori (saxaroza).
4. Haqiqiy qandlar yig'indisi (glyukoza+fiuktoza+saxaroza).
