tashlanadi va insonning voqyelikka bo'lgan tuyg'u munosabatini belgilaydigan eng
muhim tomonlari ajratib olinadi. Musiqaning kuch-qudrati shundaki, u shodlanish,
qayg'urish,
xayol surish, bardamlik, tushkunlik va shunga o'xshash inson ruhiy
holatlarini xususiy va umumiy tarzda o'zaro bog'liqlikda, bir-biriga singib ketishida
namoyish qila oladi. O'zbek milliy musiqaning durdonasi bo'lgan «Shoshmaqom»
dastasida xalqning murakkab tarixi, kechinmalari, zavq-shavqi, qayg'u-hasratlari,
orzu-umidlari
shu qadar teran, chuqur, nafis jozibali, ehtirosli ifoda topganki, go'yo
shirin xayollar dunyosi bag'riga kirib ketasan kishi.
Ifodali san'at tizimida
raqs san'ati ham muhim o'rin tutadi. Raqs qadim
zamonlarda vujudga kelgan bo'lib, dastavval u maishiy turmush bilan bog'langan
ov, jang, e'tiqod timsollari edi. Raqs qadimgi odamlarni birlashtirishga,
uyushtirishga hissa qo'shgan bo'lib, uning bu xususiyatlari hozirgi kunda ham xalq
raqslarida saqlanib qolgan.
Raqs ixtisoslashgan badiiy faoliyatning nozik va murakkab ko'rinishiga,
kasb-koriga aylangan bugungi kunda u san'at turlari bilan hakorlikda amal qiladi.
Raqs musiqasiz namoyon bo'la olmaydi. Musiqa raqs to'qimasidan joy olib, uning
his-tuyg'uga ta'sir etish tizimini belgilab beradi.
Raqs san'ati teatr bilan ham chambarchas bog'liq, u tomoshali teatr
san'atining muhim belgilarini o'zida mujassamlashtirgan holda badiiy qiyofalar
yaratadi.
Raqs uchun inson tanasining mayin-egiluvchanligi asosiy omildir. Raqsni
inson tanasining musiqaviy ifodali harakatlari san'ati, deyish mumkin. Zero, inson
tanasining raqs vositasida nafis-mayin harakatini ifodalash imkoniyati uning badiiy
qiyofasi, «tili» asosidir. Musiqa-tovushlar ohangdorligi bo'lsa, raqs-ohangdor va
qoidalashgan harakatdir. U ohangli va qoidali harakatlar vositasi orqali inson ichki
dunyosini, uning eng nozik va chuqur kechinmalarini aks ettiradi. Raqsda ifoda
ustun darajada namoyon bo'ladi. Tasviriy tomon unga bo'ysunadi. Tasvir raqsda
imo-ishora (pantomima) ko'rinishida aks etadi. Imo-ishora san'ati mustaqil
maqomga ham ega bo'lib, raqs to'qimasiga uzviy bog'lanadi.
Raqsda imo -
ishoraning ortiqcha o'rin olishi raqsning estetik imkoniyatlarini, ba'zan raqs
qiyofaliligini pasaytiradi.
Hozirgi zamon raqsi bir necha ko'rinishlarga ega; xalq va bazm raqslari,
sahna raqslari, akrobatik, vaznli, imo-ishorali raqslar va boshqalar. Xalq raqslari
bir vaqtning o'zida ham san'at turi, ham faoliyat turi tarzida namoyon bo'ladilar.
Sahna raqslarida ba'zan tasviriy tomon ham alohida ahamiyat kasb etadi. Ovrupo
raqs san'atining oliy ko'rinishi
balet raqsi hisoblanadi.
Baletda raqs teatr va
dramaturgiya (libretto) bilan tarkibiy birlikni tashkil qiladi. Balet ir vaqtda ham
raqs turi, ham sahna asaridir. Balet badiiy qorishmaning eng murakkab xili
hisoblanadi va unda musiqa hamda raqs kuchi mujassamlashgan bo'ladi.
