MAVZU: ESTETIK QARAShLAR TARAQQIYOTINING ASOSIY
BOSQIChLARI
REJA:
1. Qadimgi Sharq (Shumer, Bobil, Misr,
Hindiston, Xitoy)-da estetik qarashlar va
san'at taraqqiyotining o'ziga xos jihatlari.
2. Yunon faylasuflari Suqrot va Aflotunning estetik qarashlari. Arastuning estetik
ta'limoti. «Mimesis» va «katarsis» tushunchalari.
3. Evropada estetik qarashlar taraqqiyoti: Ma'rifatparvarlik davri (Didro, Volter),
Olmon mumtoz estetikasi (Kant, Shelling, Gegel), norasional estetik yo'nalish.
(Shopengauer, Nitsshe), rus estetikasi (V.Solovyev, N.Berdyayev),
eng yangi davr
estetikasi («ruhiy tahlil», ekzistensializm va b.)
Tayanch iboralar: go'zallik, ezgulik, san'at, g'oya, in'ikos, poetika, fojea,
kulgi, nafosatli masofa, forig'lanish, go'zallik, ulug'vorlik, fojeaviylik, kulgililik,
musiqa, badiiy adabiyot, teatr, me'morlik, haykaltaroshlik, g'oya, ixtiyor, dekadans,
go'zal san'atlar, ruhiy tahlil, ekzistensiyachilik.
Inson tabiatan bo'sh vaqtga intilib yashaydi. Chunki bo'sh
vaqt mobaynida
inson jisman va ruhan dam olishi, kundalik mehnat-qorin to'ydirish tashvishidan
forig' bo'lish imkoniga ega. Bo'sh vaqt insonda o'yin hissi o'yg'onishining
asosiy
omilidir. San'atning vujudga kelishida o'yinning ahamiyati katta ekanligi hammaga
ma'lum. Demak, nafosatli anglash va nafosatli faoliyatning tadrijiy rivojida mehnat
bilan birga bo'sh vaqt ham asosiy omil hisoblanadi. Ichki osoyishtalikni, mehnat va
bo'sh vaqtga asoslangan muayyan tartibni jamiyatda qonun darajasiga ko'tarish esa
davlat paydo bo'lganda ro'y berishi mumkin. Davlat qanchalik o'z
vazifasini
adolatli va mukammal bajarsa, bu jamiyat farovonligiga olib keladi.
Davlatchilik
tizimi
paydo
bo'lishi
bilan
insonning
badiiy-nafosatli
taraqqiyotida yangi davr boshlandi. Ana shu davr ibtidosini biz Mesopotamiya -
Qo'sh daryo (Dajla va Frot daryolari)
mintaqasida, hususan, Shumer davlatida
ko'rishimiz mumkin.
