Samarqand – 2015




Download 1,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/57
Sana22.01.2024
Hajmi1,42 Mb.
#143422
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   57
Bog'liq
estetika a. i. safarov azimov sh

upanishadlarning ahamiyati beqiyos. «Upanishad» so'zi to'g'ridan-to'g'ri «davra», 
«davra olmoq» (ustoz atrofida) degan ma'noni anglatadi. Lekin uning ikkinchi 
botiniy ma'nosi-«sirli bilim», «yashirin bilim». Upanishadlar vedalarga borib 
taqaladigan, ularni sirlarini tushuntiradigan diniy-falsafiy tabiatga ega ta'limotlar. 
Aynan milodgacha bo'lgan YII asrlarda vujudga kela boshlagan ana shu 
upanishadlarda qadimgi xindlarning nafosatli tasavvur va qarashlari shakllangan. 
Upanishadlardagi nafosatli tasavvurlar ham axloqiy qarashlar bilan mustahkam 
bog'liq. 
Upanishadlar yaratilgan davrga kelib, Qadimiy Hindistonda musiqa san'ati, 
qo'shiq, raqs, me'morlik va tasviriy san'at taraqqiy topgan edi. Biroq, 
upanishadlarda ko'p xollarda bezaklar moddiy yoki ma'naviy bo'lishidan qat'iy 
nazar ular qoralanmasa-da, umuman olganda, san'at o'tkinchi xissiy lazzat, moddiy 
hodisa tarzida talqin etiladi. Asl donishmand abadiy haqiqatga intilishi, har qanday 
san'atdan yuz o'girishi lozim. Zero san'at, hususan, tasviriy va musiqiy san'at 
«aldamchi lazzat» beradi; kimki unga o'rganib qolsa, «oliy xolatni yodidan 
chiqaradi». 
Qadimgi Hindiston nafosatshunosligida, hususan, upanishadlarda nur 
nafosati bilan birga so'zlarda in'ikos etgan rang nafosatiga ham duch kelish 
mumkin. Ranglar muqoyasa-zidlashtirish usulida nafosatli hususiyat kasb etadi. 
Nur ramzi, nur nafosati, umuman vedalar va upanishadlardagi nafosatli 
ibtidolar, g'oyalar qadimgi xind dostonlari «Mahabxarat» va «Ramayana» badiiyati 


hamda nafosatiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Chunonchi, «Ramayana»da hilol, oy eng 
yuksak go'zallik tarzida tasvirlanadi: oy so'zsiz go'zal nur to'kib, tungi zaminni sirli 
chiroyga burkaydi. Sitaning jamoli ham to'lin oyga o'xshatiladi, go'zalligi 
yulduzlarni tong qoldiradi. Bunday «charaqlash», «porlash, shuningdek, oltin, 
qimmatbaho toshlarga, saroylarning tasviriga ham xos. Turlash va charaqlash 
erkaklar chiroyiga ham nisbat beriladi: dovyurak bahodir Dasharatxa va uning 
o'g'illari «ulug'vor porlaguvchi (charaqlaguvchi)» sifatlari bilan tasvirlanadi. Ram 
haqida «uning yuzi to'lin oydan go'zal», deyiladi, dostonda. Uni ko'proq 
«quyoshdek charaqlab turgan yaxshiligi» uchun sevishadi. 

Download 1,42 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   57




Download 1,42 Mb.
Pdf ko'rish