• 3.4-rasm. Xromitning (FeCr 2 O 4
  • III-Bobga ilova.
  • III-bobga doir xulosalar
  • FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
  • -rasm. Magnetitning (FeFe




    Download 1.88 Mb.
    bet15/15
    Sana10.11.2020
    Hajmi1.88 Mb.
    #12383
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15

    3.3-rasm. Magnetitning (FeFe2O4) (T) va (T) -bog’lanishlari.

    3.3-rasmdan ko’rinib turibdiki magnetitning (T) va (T) -bog’lanishlari tekshirilgan temperatura intervali unda χ-1(T) bog’lanishda (3.1-rasm) kuzatilgan anomal o’zgarish(sakrab kamayish) temperaturasi - 960°C temperaturani qamramaydi. Shuning uchun ham magnetitda shu temperaturada yuz beradigan polimorf fazaviy o’tishni DTT yordamida tasdiqlashning iloji bo’lmadi. 3.3-rasmdagi (T) -bog’lanishda kuzatilgan issiqlik effektlari magnetitning magnit tartiblangan holatida yuz beradigan qandaydir fazaiy o’zgarishlarga mos tushadi. (T) -bog’lanishni tahlil qilish shuni ko’rsatadiki magnetitning massasi 570°C temperaturagacha deyarlik o’zgarmay qoladi.



    3.4-rasm. Xromitning (FeCr2O4) (T) va (T) -bog’lanishlari.

    3.4-rasmni tahlil qilish shuni ko’rsatadiki, xromitning (T) -bog’lanishi 3.2-rasmda uning tajribaviy χ-1(T) bog’lanishida kuzatilgan polimorf fazaviy o’tish temperaturasi-570°C temperaturani qamraydi. Haqiqatdan ham (T) -bog’lanishda taxminan 570°C temperaturada issiqlik yutilishi effekti yuz beradi. Bu effekt xromitning temirga tegishli kristall panjarasida HMK-YoMK polimorf fazaviy o’tish bilan bog’liq ravishda yuz beradi. Shunday qilib DTT natijasi MTT natijasini tasdiqlaydi. 3.4-rasmdagi (T) -bog’lanishni tahlil qilish shunu ko’rsatadiki, xromitning massasi tekshiriladigan temperaturalar oralig’ida deyarlik o’zgarmay qoladi.

    III-Bobga ilova.

    O`rganilgan namunalarning asosiy paramagnit xarakteristikalarini EHM da hisoblash uchun Turbo Beysik tilida tuzilgan dastur.

    10. REM

    20. REM EKKU

    30. INPUT

    40. DIM X(N), Y(N)

    50. REM X(I), Y(I)

    60. FOR I=1 TO N

    70. READ X(I), Y(I)

    80. NEXT


    FOR I-1 TO N

    X(I)=X(I)*1000

    NEXT

    90. XX=0, YY=O: X2=0



    100. FOR I=1 TO N

    110. XX=XX+X(I): X2=X2+X(I)^2

    120. YY=YY+Y(I): XY=XY+X(I)+Y(I)

    130. NEXT

    140. A=(N*XY-XX*YY)/_N*X2-XX^2)

    150. B=(X2*YY-XX*YY)/(N*X2-XX^2)

    160. C=1/A: TETA=-B/A

    170. NEXT

    180. PRINT "A=" ; A:PRINT

    190. PRINT "B=" ; B:PRINT

    200. PRINT "C=" ; C:PRINT

    210. PRINT "TETA=" ; TETA : PRINT.



    III-bobga doir xulosalar

    1. Tog’ minerallari-magnetit va xromitning χ(T)-bog’lanishi mos ravishda 580-960ºC va 20-900 ºC temperaturalar oralig’ida o’lchandi. Bu bog’lanishlar ma’lum temperaturalarda sakrab o’zgaradigan murakkab tabiatga egaligi aniqlandi. χ(T)-bog’lanishlarning chiziqli sohalari Kyuri-Veyss qonuniga bo’ysinishi ko’rsatildi.

    2. O’rganilgan minerallarning χ-1(T)-bog’lanishlaridagi murakkab (anomal) o’zgarishlarni, ularning kristall pajarasida ma’lum temperaturalarda yuz beradigan polimorf (strukturaviy) fazaviy o’tishlar bilan bog’lab tushintirildi: magnetitda 960ºC temperaturada, xromitda esa 570ºC temperaturada polimorf fazaviy o’tishlar yuz beradi.

    3. Minerallarning tajribaviy χ-1(T)-bog’lanishlariga EKKUni qo’llab EHM yordamida ularning asosiy magnit xarateristkalari-Kyuri-Veyss doimiysi (C), paramagnit Kyuri temperaturasi (θp), minerllarning kimyoviy formulasiga to’g’ri keladigan magnit moment (µf) hisoblandi. Hisoblash natijalariga ko’ra minerallarning asosiy magnit xarakteristkalari toza temirning asosiy magnit xarakteristkasiga nisbatan kichikligi aniqlandi. Bu minerallarning kimyoviy formulasi tarkibida nomagnit element kislorodning mavjud bo’lishi bilan tushuntiriladi. O’rganilgan minerallarining kristall panjarasida kislorodning mavjud bo’lishi, bu minerallarning magnit xossasini hosil qiladigan, temir ionlaridagi 3d - qobiq elektronlarining almashinuv o’zaro ta’sirini susayishiga sabab bo’ladi. Natijada bunday o’zaro ta’sirning energetik o’lchovi hisoblanadigan θP qiymati ham kamayadi.

    4. Namunalarning termografik tahlil egri chiziqlari olindi va bu egri chiziq xromit uchun 570°C temperaturada χ-1(T) bog’lanishda yuz beradigan anomal o’zgarishni (polimorf o’tishni) tasdiqladi. Termografik tahlilning temperaturalar oralig’i (20-570ºC) magnetitda polimorf o’tish temperaturasini (960ºC) qamramagani uchun, bu mineral uchun magnitotermik tahlil natijasini tasdiqlashning iloji bo’lmadi.

    XULOSLAR

    Ushbu bitiruv malakaviy ishida qo’yilgan maqsad vazifalar bo’yicha bajarilgan ishlarni umumlashtirib quyidagi xulosalarga kelish mumkin:



    1. Tog’ minerallari-magnetitning χ(T)-bog’lanishi 580-1250ºC, xromitniki esa 20-900ºС temperaturalar oralig’ida birinchi marta o’lchandi. Magnetit uchun bu bog’lanish 580-960 ºC va 960-1250ºC temperaturalar oralig’ida chiziqli tabiatga ega ekanligi, ya’ni Kyuri-Veyss qonuniga bo’sinishi va 960ºC temperaturada sakrab kamayishi, xromit uchun esa 20-450ºC va 660-900ºC temperaturalar oralig’ida chiziqli tabiatga ega ekanligi, ya’ni Kyuri-Veyss qonuniga bo’sinishi va 550ºC temperaturada keskin oshishi aniqlandi.

    2. O’rganilgan minerallar-magnetit va xromitning χ-1(T)-bog’lanishlarida, mos ravishda, 960 va 550 ºC temperaturalarda kuzatilgan anomal o’zgarishlarni, ularning temirga oid kristall pajarasida shu temperaturalarda strukturaviy (polimorf) fazaviy o’tishlar yuz berishi bilan bog’lab tushuntirildi.

    3. Magnetit va xromitning χ-1(T)-bog’lanishlarida kuzatilgan anomal o’zarishlar strukturaviy fazaviy o’tish bilan bog’liqligini tekshirib ko’rish maqsadida ular termografik tahlil qilindi. Termografik tahlil natijasi xromitda haqiqatdan ham 550 ºC temperaturada strukturaviy fazaviy o’tish yuz berishini tasdiqladi. Termografik tahlilning temperaturalar oralig’i (20-570ºC) magnetitda polimorf o’tish temperaturasini (960ºC) qamramagani uchun, bu mineral uchun magnitotermik tahlil natijasini tasdiqlashning iloji bo’lmadi.

    4. O’rganilgan minerallarning tajribaviy χ-1(T)-bog’lanishlariga EKKUni qo’llab EHM yordamida ularning asosiy magnit xarateristkalari-Kyuri-Veyss doimiysi (C), paramagnit Kyuri temperaturasi (θp), minerllarning kimyoviy formulasiga to’g’ri keladigan magnit moment (µf) hisoblandi. Hisoblash natijalariga ko’ra minerallarning asosiy magnit xarakteristkalari toza temirning asosiy magnit xarakteristkasiga nisbatan kichikligi aniqlandi. Bu minerallarning kristall panjarasida nomagnit element kislorodning mavjud bo’lishi bilan tushuntirildi: minerallarning magnit xossasini hosil qiladigan temir kationlari kislorod anionlarining qurshovida joylashadi. Bu temir ionlaridagi 3d - qobiq elektronlarining almashinuv o’zaro ta’sirini susayishiga sabab bo’ladi. Natijada bunday o’zaro ta’sirning energetik o’lchovi hisoblanadigan θP qiymati ham kamayadi.

    FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

    1. Вонсовский С.В. «Магнетизм». – М.: Наука, 1971 – 1032с.

    2. Бетехтин А.Г. Курс минералогии. М.: Гос. издательство геолю лит., 1951.-543с.

    3. Боровик Е.С., Еременко В.В., Мильнер А.С. Лекции по магнетизму-М.: Физматлит. 2005. -512с.

    4. Van Flack J.H. The theory of electric and magnetic suscertibilities. – Oxford: Univ. pess, 1932 – 384p.

    5. Сельвуд П.И. Магнетохимия. – М.: И.Л. 1958 – 460с.

    6. Аражис С. , Колвин Р. Парамагнитная восприимчивость редкоземельных металлов при повышенных температурах. В.Сб.: «Новые исследования редкоземельных металлов». – М.: Мир, 1984. с.100-135.

    7. Довгопол С.Г., Радовский И.З., Гельд Г.В. Влияние плавления на магнитные характеристики железа, кобальта и никеля//ДАН СССР. – 212. –1973. –с.83-85.

    8. Вертман А.А., Самарин A.M. Магнитная восприимчивость никеля, кобальта и железа при высоких температурах в жидком состоянии// ДАН СССР.– 134.– 1960.– с.326-329.

    9. Невзорова Э.Г., Гальтеков Б.П., Радовский И.З., Гельд П.В. Магнитная восприимчивость никеля и железа при высоких температурах// Изв.ВУЗов.– Черная металлургия.– № 9.– 1972.– с.108-109.

    10. Новохатский И.А., Архаров В.И., Кисунько В.З. О структурных превраще­ниях в жидком железе// ДАН СССР.– 208, 1973.– с.334-337.

    11. Arajs S. And Miller D.S. Magnetic susceptibilites of Fe and Fe-Si alloys//J. Appl. Phys..– 1960.– vol.31.– №6.– pp.986-991.

    12. Nakagava V. Change of magnetic susceptibility of transition metals and alloys at their melting points//J. Phys. Soc. Jap..– 1956.– vol.11.– №8.– pp.855-863.

    13. Шакаров Х.О. Магнитная восприимчивость интерметаллических соединений лантаноидов с индием при высоких температурах: Канд. диссертация. - Самарканд, 1983г.

    14. Нагата Т. Магнетизм горных пород. - М.: Мир, 1965.

    15. Шолпо Л.Е. Использование магнетизма горных пород для решения геологических задач. Л., Недра, 1977.

    16. Дортман Н.Б., Дубинчик Э. Я., Розентал И.В., Никифорова А.С. Пара- и ферромагнетизм магматических пород. -Киев, Наукова Думка, 1974, вып. 60. с. 86-91.

    17. Кувандиков О.К., Шакаров Х.О., Шодиев З.М., Ачилов А.А. Линейные и нелинейные изменение магнитной восприимчивости минералов – FeCr2O и TiFe2O4 от температуры в парамагнитном состоянии. “Узлуксиз таълим тизимида физикани ўқитишни такомиллаштиришнинг долзарб муаммолари” мазудаги Республика илмий-амалий анжумани материаллари тўплами. 1-қисм. 92-93 б. Гулистон: 2017 й. 29-апрель.

    18. Кувандиков О.К., Шакаров Х.О., Шодиев З.М., Умиркулов Ж. И. Изучение парамагнитных свойств горных минералов содержащих металлов группы железа при высоких температурах. “Замонавий физиканинг долзарб муаммолари”. VII Республика илмий назарий анжуман материаллари. 19-20 май. 2017 й. Термиз. 59-60 б.

    19. Чечерников В.И. Магнитные измерения.–М.:Изд-во МГУ.– 1969.-388с.

    20. Вертман А.А. Смарин А.Н. «Измерение магнитной восприимчивости жидких металлов». // Завдск. лаб. 1958, с. 309-310.

    21. Кувондиков О.К., Шакаров Х.О. Методы измерение некоторых физических величин в общем курсе физики.// Руководство для НИРС и УИРС. – Самарканд. Изд. СамГУ, 1984. – 45с.

    22. Шакаров Х.О. Магнитная восприимчивость интерметаллических соединений лантаноидов с индием при высоких температурах.// Кандидатская диссертация, Самарканд, 1983.

    23. Кувондиков О.К., Шакаров Х.О., Иргашев К.М. Высокотемпературная установка для измерение магнитная восприимчивость 3d и 4f – металлов в твердом и жидком состояниях.//В.Сб.:Оптико-акустические, электрические, магнитные исследование конденсированных сред. – Самарканд, Изд. СамГУ, 1982. – с.122-130.

    24. Kuvondikov O.K., Shakarov X.O., Shodiyev Z.M., Rustamov A. Analisis of the magnetic properties of ( La1-x Srx )0.93 Kx MnO3 manganities at high temperaturies.// Journal of communications technology and elektronies. 2007.- vol. 52.- No.9. – p. 1058-1061.

    25. Топор Н.Д. Дифференциально-термический и термовесовой анализ минералов. -М.: Недра, 1964. - 160 с.

    26. Лапин В.В. Термический анализ минералов. – М.: Наука, 1978, – 142 с.

    27. А.В. Падинин, Физические свойства горных пород. Новосибириск, 2010.

    28. Чепуштанова Т.А., Луганов В.А. Термический анализ. Методическое указание к лабораторным работам (для студентов специальностей 05.16.02 «Металлургия»). – КазНТУ. – 2006. – 45с.

    29. Хеммингер В., Хёне Г. Калориметрия. Теория и практика: Пер. с англ./ - М.: Химия," 1990. -. Пер. изд.: ФРГ, 1984. – 176с.

    30. Топор Н.Д., Огородова Л.П., Мельчакова Л.В. Термический анализ минералов и неорганических соединений.-М.: Изд-во МГУ,1987.

    31. Горбунова И.Е., Григорьева В.М.и др. Поведение пентландита при нагреве в различных средах// Металлы. – 1978. - №4. – С. 35-38.

    32. Иванова В.П., Касатов Б.К.,Красавина Т.Н., Розинова Е.Л. Термический анализ минералов и горных пород. – Л., «Недра», 1974. – 399 с.

    33. Шакаров Х.О., Усмонов Б.Н. Применение микро ЭВМ в НИРС по физике. Методические рекомендации. Самарканд, Изд. СамГПИ, 1959. – 37с.

    34. Shakarov X.O. “Fizikadan laboratoriya mashg`ulotlarida kompyuterdan foydalanish.”Uzluksiz ta`lim tizimida yangi pedagogik va informatsion texnologiyalar” mavzusidagi ilmiy – amaliy konferensiya materiallari, 2 – qism, 109-111b, Samarqand, 2003, 13 – 14 may.

    35. Mindraw.web.ru/mineral_spinel.htm

    36. www.mineralienatlas.de

    37. www.ziyonet.uz

    38. www.edu.uz




    Download 1.88 Mb.
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




    Download 1.88 Mb.