Mineriallarni termografik tahlil qilish usuli va asbobi

Differensial termik tahlil ( DTT) moddalarni kimyoviy tarkibi va kristall tuzilishi bilan bog’liq bo’lgan fundamental xususiyatlarni o’zgarishiga asoslangan. Ma’lumki har qanday mineral ma’lum doimiy temperaturada xarakterli tuzilishga ega bo’ladi [25-27]. Temperatura ko’tarilishi yoki pasayishi minerallarda fazali va tarkibiy o’zgarishlarga olib keladi, ba’zi hollarda ularning kimyoviy tarkibini o’zgarishiga olib keladi.

Umumiy holatda har qanday mineral qizitish jarayonida fizik va kimyoviy xarakterli o’zgarishlarga uchraydi. Bu uning tarkibi, tuzilish, xususiyati, o’zgarishlarining mexanizmi va kinetikasiga bog’liq. Namunada yuz beradigan har

2.1 –jadval

Minerallarning termik effektlaridagi fazaviy o’tishlar.

Jarayon turi
Fizik		Kimyoviy
Nomi	Issiqlik o’zgarishi	Nomi	Issiqlik o’zgarishi
Erish	(-)	Yoyilish (dissosiatsiya va degidratsiyada)	(-)
Erish, qattiq jismni bug’ga aylantirish, bug’lanish	(-)	BIrikmalar va o’zarotasirlashuv (almashuv)	(+)
Absorbsiya, adsorbsiya	(+)	Oksidlanish - qaytarish	(+),(-)
Polimorf o’zgarish	(+),(-)	Izomerizatsiya	(+)
Amorf holatdan kristall holatga o’tishi ( )	(+)	Qattiq fazali reaksiya	(+),(-)
Qattiq holatning yemirilishi	(+)

bir o’zgarish termik effektga to’g’ri keladi. Issiqlik ajralib chiqish holatiga ekzotermik deb nomlanadi va ((+) belgisi bilan belgilanadi), issiqlik yutilish jarayoni bilan boradigan jarayoniga endotermik jarayon deyiladi va ((−) belgisi bilan belgilanadi). Barcha termik effektlar yig’indisi ma’lum temperaturalarda minerallarning individual xarakteristikasi hisoblanadi, bu unda yuz beradigan barcha o’zgarishlar xususiyatlarini ifodalaydi (2.1 – jadval).

DTT usulini amalga oshirishning texnik asosida issiqlik effektlarini turli usullar yordamida yozib olinishi yotadi. Turli ko’rinishda o’rganilayotgan namunalardagi qizdirish egri chizig’i modda temperaturasi o’zgarishini ifodalaydi.

Namunaning oddiy qizdirish egri chizig’ini olish uchun quyidagi tajriba o’tkaziladi. O’rganilayotgan modda (minerall) maxsus tiglga joylashtiriladi, elektr isitgich pechga qo’yilib bir xil va tekis qizdiriladi (2.6– rasm). Qizitish jarayonida ma’lum temperatura oralig’ida (25⁰C dan 1000⁰C gacha) doimiy vaqt oralig’ida o’rganilayotgan namunaning temperaturasi o’lchanadi.