Milliy hunarmandchilik turizmi - milliy hunarmandchilikning turlari, milliy
hunarmandchilikdagi yo‘nalishlar, xalq – me’mor, xalq- usta shiori va reklamasi,
milliy hunarmandchilik buyumlarining mukammal va mo‘jizakorligiga qiziqish.
Bu turizm turi quyidagi yo‘nalishlarga bo‘linib ketadi:
duradgorlik;
kulolchilik;
kashtachilik, zardo‘zlik, milliy liboslar(do‘ppi, to‘n, belbog‘lar) tikishdagi
yo‘nalishlar;
milliy ustachilik;
temirchilik;
misgarlik;
musiqasozlik;
beshiksozlik;
aravasozlik;
sandiqsozlik;
egarsozlik;
mahsido‘zlik;
gilamchilik va palos to‘qish.
Milliy
o‘yinlar
turizmi
-
MarkaziyOsiyoxalqlaridamilliyo‘yinlarnominiolgano‘zigaxosmusobaqalari,
239
mardlik,
jasurlikninamoyishqiluvchibellashuvlarvaDunexalqlaridako‘plabuchraydiganhayvo
nlarvaparrandalarniurishtirishgaqiziqish. Buturquyidagiyo‘nalishlardaniborat:
ko‘pkari-uloq;
milliy kurash;
qo‘chqor urishtirish;
xo‘roz urishtirish;
bedana urishtirish;
darbozlik.
G‘orshunoslikturizmi
-
o‘lkamizdagitarixiyg‘orlar,g‘orlarhaqidagima’lumotlar,
tarixiyshaxslarhayotibilanbog‘liqg‘orlar,
paleontologikg‘orlar,
g‘orlardano‘tmishdavahozirdafoydalanish, yerostiqasrlarigasayohatgaqiziqish.
Hayotuchunxavflisporto‘yinlariturizmi
-
bu
turlarasosanxorijmamlakatlaridarivojlanibbormoqda.
Hayotuchunxavflisporto‘yinlariturizmdagiba’zibirturlarfaqatjahondafaqatbittadavla
tdarivojlangan
(masalan,
korridoPortugaliyada,
asovotnijilovlashIspaniyada)
bo‘libturizmmavsumidabuhayotuchunxavflio‘yinlarnimillionlabturistlarhayajon,
qo‘rquvvaqiziqishbilantomoshaqiladilar.
Buturlarniba’zidaekstremalturizmturlaridebhamatashadi:
Beys jamping - baland qoya va binolardan parashyutda sakrash.
Xelisking - chang‘ida vertolyotdan qorli tik qoyaga sakrash.
Dayving– suv ostiga sho‘ng‘ish.
Keyv-dayving - suv osti g‘orlariga sayohat.
Bull – rayding – asov ho‘kizni (buqani) jilovlash.
Korrido – asov otni jilovlash.
Syorfing – okean, dengizning shiddatli, baland to‘lqinlaridan taxta
chang‘ida suzib o‘tish.
Stritlaging – avtomobillar serqatnov tik tog‘ yo‘lidan pastga qarab rolikli
taxtaga yotib harakatlanish.
240
Skalalazing – tik qoyalarga, baland binolarga himoyasiz, arqonsiz va
asboblarsiz chiqish.
Vellokross - velosipedda havoda mashqlar bajarish, noqulay joylarga chiqish
va tushish.
Motokross– mototsiklda yonayotgan obektlardan sakrab o‘tish.
Rafting - o‘ta tez oqadigan, havfli shovvalar, kamarlar bor daryo oqimi
bo‘ylab maxsus qayiqlarda suzish.
Dorbozlik - himoyasiz va shartli himoyada baland bino, baland qoya va keng
suv havzalariga tortilgan arqondan yurib o‘tish.
Niagara - baland, sersuv sharsharalardan (bochka ichida, maxsus kiyimda va
hak.) balanddan suv,bilanpastga tushish.
Koinot- kosmik kemada kosmonavtlar bilanfazoga borib kelish.
Ralli-Parij shahridan Afrika sahrolari orqali avtomobillarda, mototsikllarda
Dakar shahrigacha bo‘lgan sport birinchiligi.
Keltirilgan maxsus turlarning tasnifidan ma’lum bo‘ldiki, O‘zbekistonda
turizmning maxsus - «kichik ko‘lamli, noan’anaviy» turlarining «katta ko‘lamli,
an’anaviy»turlarga aylantirishda juda katta turistik salohiyati bor ekan.
Mazkur turlarga ichki va ayniqsa xalqaro turistlarni jalb qilish, ekskursiya
xizmatlari tashkil etilsa, maxsus turlardan turizmda foydalanishning dastlabki
rejalari amalga oshirilgan bo‘ladi. Ichki turizmda maxsus turlarning ommaviy
rivojlanmayotganligining bosh sababi maxsus turlar manzillariga marshrutlarning
yo‘qligi, bu turlarmanzillarini hatto ekskursiyaga chiquvchilar ham, shuningdek
shaharlarda yashayotgan aholining ham ko‘pchiligi bilmasligidir.
Buholatningyanabirsababiqadimiyxalqhunarmandchiligimaskanlari,
xalqustalarihaqidakamyozilishi,
radio,
ommaviyaxborotlarvatelevideniyedamalumotlar,
reklamalarningjudasiyrakholatdaberilayotganidir.
AksholdaSamarqand
shahrigaboshqaviloyatvashaharlardankelganmehmonlaralbattaxalqustalari,
hunarmandlariishlarinitomoshaqilishgaqiziqishtufaylibundayjoylargaekskursiyalar
qilishimumkinedi.
241
O‘zbekistonazaldanxalqhunarmandchiligibilanmashhurbo‘libkelgan.
Hozirgivaqtdarespublikadaxalqhunarmandchiligiasosidaestalikbuyumlarishlabchiq
aruvchi 500 gayaqinkorxonamavjud. Ularchinnivasopolbuyumlar, pichoqlar,
sopolo‘yinchoqlar,
zardo‘zimahsulotlar,
gilam,
poloslarvamilliykiyimlarvaboshqabuyumlarishlabchiqarmoqda.
Hozirchahayotuchunxavflisportturlariturizmlarini rivojlantirib bo‘lmaydi,
chunkibuturlarnitashkilqilishhozirchamamlakatimizda
yo‘lga
qo‘yilmagan.
Hayotgaxavfsoluvchisporto‘yinlariturizmningayrimturlarinitadbirkorlarkeyinroqtas
hkilqilishimumkin.
Sarguzashtvahayotgaxavfsoluvchisporto‘yinlariturizmninghuquqiy-
qonuniyme’yorlaribizdahamishlabchiqilmagan.
Maxsusturlarningayrimturlarinihozirdanoqommaviylashtirish,
ekskursiya
xizmatlarini
tashkil
etish
uchunkattaimkoniyatlaribor.
Masalan,
toboraunutilibborayotgandorbozliko‘yinlariniqaytadantiklash,
doimiydorbozlikmaskanlarinibelgilashlozim.
Bundayholatdaekskursantlarnibuo‘yinlargataklifqilishvaqtlarianiqbo‘ladi.
Xuddishuningdek,
ko‘pkari-uloq
2-3
oydavometadigan,
ekskursantlarningkattaoqimlarinio‘zigajalbqiladigang‘oyatqiziqarliekskursiya
obekti.
Buturniommaviylashtirishuchunengmuhimmuammoekskursantlarnikutibolish,
xizmatlarnitashkilqilish,
joylashtirish,
damolish,
ovqatlantirishvatunashisharoitlarinitashkilqilishishlarininghaligachayaxshi yo‘lga
qo‘yilmaganligidir.
Maxsusturlarningtavsifivatasnifinitayyorlashdagima’lumotlarningtahlilinatijas
idashundayasosiyxulosagakelishmumkinki,
buturlardanturizmdafoydalanishistiqbollarijudakattavamurakkabmuammolarniyech
ishnitalabqilmaydi.
Dastlabtashkiliyjarayonlarvabuturlarningreklamasiniishlabchiqarishvaturizmbozori
gachiqarishtalabqilinadi.
242
Turizmdagimaxsusturlarninggeografiyasianiqmanzillarbo‘yichaaniqlanmagan
.
Maxsusturlarnihosilqiluvchiishlabchiqarishsohalari,
xalqhunarmandchiligimarkazlari,
milliyo‘yinlarrayonlarivahokazolarhozirgachaaniqmanzillarbo‘yicharo‘yxatgaolin
magan.
Samarqandshahridagio‘lkashunoslikvaO‘zbekistonxalqlaritarixiymuzeyidanha
mO‘zbekistondahunarmandchilikrivojlangantumanlar, yokimilliyfolklorguruhlari,
zardo‘zlikyokimilliyo‘yinlarninganiqgeografikmanzillaritopilmadi.
Shuninguchunhamturizmdagimaxsusturlarninggeografiyasiasosanso‘rov,
savdo-tijoratdagiaxborotlar,
og‘zakihikoyalar,
ko‘pyillikekspeditsiyalardayuruvchilaraxborotlarivahayotiykuzatuvlarasosidatuzilg
an (12.1-jadval).
|
