Yechish: 1) SO3 ning Mr ni hisoblab topamiz:
Mr (SO3) =32+316=80
2) S ning massa ulushini hisoblab topamiz:
3) O ni massa ulushini hisoblab topamiz.
Javobi: Oltingugurtning massa ulushi 0,4 yoki 40%,
kislorodni massa ulushi 0,6 yoki 60%
2-misol: Temirning massa ulushi quyidagi birikmalarning qaysi birida ko‘p:
1) FeO; 2) Fe2O3; 3) FeSO4.
Yechish: 1) FeO dagi temirning massa ulushini hisoblash.
m(FeO)=56+16=72
2) Fe2O3 dagi temirning massa ulushini hisoblash:
a) Mr(Fe2O3)=562+163=160
b)
3) FeSO4 dagi temirning massa ulushini hisoblash.
a) Mr(FeSO4)=56+32+164=152
b)
Javob: Temirning massa ulushi FeO da ko‘p.
Mustahkamalsh:
Мustаqil yеchish uchun mаsаlа vа mаshqlаr.
Quyidаgi vоdоrоdli birikmаlаrdаgi elеmеntlаrning vаlеntligini аniqlаng.
PbH , CaH2, NH3, SiH4, BH3, H2S, KH.
Quyidаgi elеmеntlаr kislоrоdli birikmаlаrining fоrmulаlаrini yozing:
Cl(VII), Se(VI), P(V), Pb(IV), B(III), Cd(II), Ag(I).
Хrоm ikki, uch vа оlti vаlеntli kislоrоdli birikmаlаrini hоsil qilаdi. Хrоmning аnа shu оksidlаri fоrmulаlаrini yozing.
UYGA VAZIFA:
0,7 g azotdagi modda miqdorini va molekulalar sonini hisoblang.
5 mol suvdagi molekulalar sonini hisoblang.
2,5 mol sulfat kislotadagi molekulalar hamda vodorod, kislorod va oltingugurt atomlari sonini hisoblang.
“Tasdiqlayman” o`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari: ________________
Sana: “__” “___” 2020-yil Sinf: 9 “________” Fan: Kimyo
Mavzu : Kalsiy va magniy
Darsni maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib , ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarimizni Ona-Vatanga , tarixiy va madaniy merosimizga, O’zbek xalqining buyuk siymolariga , Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.
3.Rivojlantiruvchi maqsad: Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish.
Darsning jihozlari : Plakatlar , kimyoviy moddalardan na’munalar , kimyoviy jihozlar
Darsda qo’llaniladigan metod : Aralash , Interfaol metodlar.
Darsning borishi : Tashkiliy qism: 1. Salomlashish. 2.Davomadini aniqlash. 3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vaziufani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.
Yangi mavzuni bayoni:
Elementlar davriy sistemasida joylashgan o'rni. Mg (magniy) va Ca (kalsiy) II guruhning bosh guruhchasi elementlari bo'lib, ishqoriy-yer metallar qatoriga kiradi. II guruh bosh guruhi elementlari ishqoriy-yer metallar deb ataladi.Ishqoriy-yer metall atamasi ular gidroksidlarining o'yuvchi xossasi va oldingi vaqtlarda qiyin eruvchi oksidlarni yerlar deb atalganligi bilan bog'liq. Atom tuzilishi. Magniy va kalsiyning tashqi elektron qavatlarida ikkita s- elektron bor va shuning uchun ular s-elementlar oilasiga kiradi. Kimyoviy reaksiyalarda bu metallar qaytaruvchi sifatida ikkita elektronini berib, +2 zaryadli ionga aylanadi. Barcha birikmalarida +2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Tabiatda tarqalishi. Kalsiy va magniy tabiatda juda keng tarqalgan elementlardandir. Yer qobig'ida magniy 3,35 % ni, kalsiy 3,5 % ni tashkil etadi. Ko'p minerallar: magnezit MgC03, kalsit CaC03, dolomit CaCO} MgCO3, gips CaS04-2H20, taxir tuz MgS04-7H20, silikatlar-talk 3Mg-4Si02H20, asbest CaO-3MgO-4SiO, kabilar kalsiy va magniyning tabiiy manbalari hisoblanadi. O'zbekistonda 20 ga yaqin marmar konlari mavjud bo'lib, hozirgi kunda G'ozg'on, Nurota va Zirband konlaridan qazib olinmoqda. Fosforit zaxiralari esa Markaziy Qizilqumdagi Qoraqat konida va Shimoliy Jetitov konlarida jamlangan. Olinishi. Kalsiy va magniy sanoatda tuzlari suyuqlanmasini elektroliz qilib olinadi. Xossalari. Magniy va kalsiy - kumushsimon-oq rangli, yengil metallar. Ular havoda tezda oksid parda bilan qoplanib qoladi, bu parda metallning ichki qismini saqlaydi. Kalsiy magniyga nisbatan faol va ishqoriy tabiati kuchli bo'lganligi uchun kerosin ostida saqlanadi. Kalsiy va magniyda metallik xossalari ishqoriy metallardan ko'ra kuchsiz namoyon bo'ladi. Chunki ularning tashqi elektron qavatlarida ishqoriy metal- lamikidan bitta ortiq elektron bor. Ishlatilishi. Magniy va kalsiy hamda ularning birikmalari amaliyotda ko'p sohalarda qo 'llanadi. Metall holida magniy va kalsiylar yengil, pishiq qotishmalar tayyorlashda ishlatiladi. Yorituvchi raketalar, olov signallari, mayoqlari, fotografiyada magniy keng qo'llanadi. Ular asosiy qurilish materiallari: asbest, alebastr, gips, ohak, marmar, oddiy va silikat g'isht, sementlaming asosini tashkil qiladi. Magniy va kalsiy tuzlari tibbiyotda juda keng qo'llanadi: magnezit, kuydirilgan magneziya, kalsiy xlorid, kalsiy glukonat, talk kabilar shular Biologik ahamiyati. Magniy va kalsiy biologik jihatdan muhim elementlar qatoriga kiradi: Magniy va kalsiy hayotning barcha shakllari uchun muhim ahamiyatga ega kimyoviy elementlardir.O'simliklardagi muhim hayotiy funksiyani bajaruvchi xlorofill asosida magniy joylashgan.
Hayvonlar suyaklari tarkibining 80 % kalsiy fosfatdan iborat. Magniy muskul to'qimasida 0,09 %, ilikda 0,07-0,18 %, qonda 37,8 mg/l miqdorda bo'ladi. Har kuni ovqat bilan 250-380 mg iste'mol qilinishi kerak. Inson organizmida (70 kg) o'rtacha 19 g miqdorda bo'ladi. Kalsiy muskul to'qimasida 0,14-0,7 %, ilikda 17 %, qonda 60,5 mg/l miqdorda bo'ladi. Har kuni ovqat bilan 0,6-1,4 g iste'mol qilinishi kerak. Inson organizmida (70 kg) o'rtacha 1 kg miqdorda bo'ladi. Odam organizmidagi barcha kalsiyning taxminan 99% suyakda, 1% esa qon va limfada bo'ladi. Gips. !) Tabiiy gips - CaS04-2H20
Kuydirilgan gips - (CaS04)2H20
Suvsiz gips - CaS04
Yangi mavzuni mustahkamlash : Ca va Mg qaysi olim kashf qilgan
Uyga vazifa berish : Masala ishlash
“Tasdiqlayman” o`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari: ________________
Sana: “__” “___” 2020-yil Sinf: 9 “________” Fan: Kimyo
Mavzu : Kalsiy va magniy. Ishlatilishi va biologik ahamiyati
Darsni maqsadi:
|
