157
gətirən quruluş elementleri nizamsızlıqla yanaşı, həm də heç
bir simmetriyaya malik deyil. Belə materiallar kompakt, sürətli
bərkimə, qazla atomlaşdırma və qalvanik üsullarla alınır.
Kompakt üsulu ilə
Cu - Fe
nanoquruluşlu ərinti
almaq
üçün, əvvəlcə tərkibi
Fe
85
Cu
15
-
dən ibarət olan mis va dəmir
tozu qarışığı 15 saat ərzində otaq temperaturunda kürə
dəyirmanında qarışdırılır. Sonra alınmış material əvvəlcə
volfram karbid ştampında 24 saat ərzində 10
9
Pa
təzyiqdə, otaq
temperaturunda, bundan sonra isa 400
0
C
-
də 30 dəqiqə ərzində
870
MPa
təzyiq altında sıxılır. Alınan materialın sıxlığı
ilkin
məsaməsiz materialın sıxlığının 99,2%-ni təşkil edir. Onu
təşkil edən zərrəciklərin ölçüsü 20-70
nm
arasında dəyişsə də,
əksəriyyətinin ölçüsü 40
nm
ətrafında olur. Bu yolla alınmış
həcmi nanoquruluşlu materialın dağılması 2,8.10
9
Pa
mexaniki
gərginliyə uyğun gəlir ki, bu da zərrəciklərinin ölçüsü 50-100
mikron olan dəmirinkindən 5 dəfə boyükdür. Nanokristal
metalların və ərintilərin əldə edilməsi onların tətbiq sahələrinin
genişlənməsinə imkan yaradır.
Nanoquruluşlu materialların alınması üçün tətbiq edilən
sürətlə bərkimə üsulunun mahiyyəti isə aşağıdakı kimidir.
Metal yüksək tezlikli qızdırıcı vasitəsilə xüsusi körükdə
əridilərək müəyyən istiqamatdə ətrafa püskürdülür və bu ərinti
seli daxildə soyudulan, inert qaz atmosferində fırlanan
diyircəyin üzərinə buraxılır. Bu proses nəticəsində qalınlığı l0
və 100
mkm
olan zolaq və ya lent formalarında material alınır.
Alınmış həmin bu materialın quruluşu körüyün ölçüsündən,
forsunkadan diyircəyə qədər olan məsafənin qiymətindən,
körükdəki ərintinin təzyiqindən və metal diyircəyin fırlanma
sürətindən asılıdır. Bu üsulla tərkibi 85-94% alüminiumdan və
Y,Ni,Fe
əlavələrindən ibarət ərinti əldə edilir.
158
Nanoquruluşlu materialları qalvanik üsulla almaq üçün
CuSO
4
- göy daş məhluluna iki elektrod daxil edərək, həmin
elektrodlara gərginlik verilir. Bu zaman mənfi yüklü
titan el-
ektrodu üzərində nanoquruluşlu mis qatı əmələ gəlir. Bu üsul
ilə qalınlığı 2
mm
olan mis lövhə alına bilir və həmin lövhədəki
mis nanozərrəciklərinin ölçüsü 27
nm
tərtibində olur.
