Nazorat savollari
1. Diqqat jarayoni va shaxsning bilish jarayonlari
2. Sezgi va uning turlari
3. Xayol va kasbiy faoliyat
4. Bilish jarayonlarini boshqarish usullari.
14-mavzu. Idrok va kasbga yo‘llash
Reja:
1. Idrok haqida tushuncha.
2. Idrok qilish qonunlari
3. Idrok illyuziyasi
4. Kasb tanlash yo‘nalishlari
Tayanch iboralar: Idrok qonuniyatlari, konstantaligi, rubin figuralari, taxmin, anglanganlik, figura va fon, yaxlitlik, chorvachilik.
Idrok haqida tushuncha. Idrok - Sezgi a’zolariga bevosita ta’sir etib turgan narsa va hodisalarning kishi ongida butunligicha yaxlit holda aks ettirilishi idrok deyiladi. Idrokning sezgidan farqi, narsalarni umumlashgan holda, uning hamma xususiyatlari bilan birgalikda aks ettirilishidir. Idrokning muhim xususiyatlari uning predmetliligi, yaxlitligi, strukturaliligi, doimiyligi (konstantligi) va anglashilganligidir. Idrok psixologiya fanida “persepiya” (lotincha, qayd etish) ma’nosini bildirib, uning sodda turi persepsiya, tajribaga o‘tgan qismi, “appersepsiya” deyiladi.
38-rasm. Idrokning paydo bo‘lishi
Voqe’likdagi hodisa va vaziyatlarni oldindan anglash “sotsial persepsiya” deyiladi. Idrokni tushunishda uning xususiyatlarini bilish, o‘zaro farqlash ahamiyatli sanaladi. “Idrok tug‘mami yoki o‘zlashtirilganmi?” - degan savolni qo‘yish o‘rinlidir. Har ikkalasi (tug‘ma ham o‘zlashtirilgan) ham deb javob bera olamiz. Idrok - his tuyg‘ular, ruhiy kechinmalar orqali boyitib boriladi. Shu sababli ham bizga turli darajadagi tahlil natijalari zarur bo‘ladi. “Oddiy” tushunchalar bu inson miyasining yaratuvchilik mahsulidir. Yuqoridagi rasmda. Noaniq bo‘lgan ot-tyulen shakli. Agar 10 ta odam olinib, ulardan ferma hayvonlari haqida o‘ylashlari so‘ralsa, 10 ta odamdan taxminan 7 tasida ot haqida, bordi-yu ulardan dengiz hayvonlarini o‘ylashlari so‘ralsa yana 10 ta odamdan 7 tasida tyulen haqida tushuncha hosil bo‘ladi.
|
