70
yuklash
hamda ularni orientasiyalash, aylantirish, chiqindilarni olib chiqish
jarayonlarini avtomatlashtirish imkonini beradi.
Avtomatik liniyalarda har bir ishlov berish nuqtasida ishlov berilayotgan
detal moslamalarda aniq o’rnatilishi va ma’lum bir kuch bilan siqilishi kerak. Bu
o’z navbatida berilgan nuqtada aniq ishlov berishni va detalni sifatini ta’minlaydi.
Liniyalarni komponovkasi va ular tarkibidagi ishchi agregatlar,
mexanizmlar, moslamalarni aniq ishlashi liniyalarni ishonchli va effektiv ishlashini
ta’minlaydi. Qisish va o’rnatish
mexanizmlarini konstruksiyasi, turi va ishlash
prinsipi ishlov berilayotgan detalningmaterialiga, gabaritiga, formasi va
o’lchamlariga bog’liq.
Ishlov berishda harakasiz bo’lgan har bir pozitsiyada o’rnatilishi, qisilishi
zarur bo’lgan tana detallari transporter yordamida erkin harakatlanib ishlov berish
joyida stasionar moslamalarga o’rnatiladi.
2.1-rasm. Boshqaruv sxemalar strukturasi
a) datchiklar; b) uzatuvchi-aylantiruvchi qurilmalar;
v) bajaruvchi qurilmalar.
Seriyali ishlab chiqarishda murakkab shakldor
detallarga ishlov berishda
yo’ldosh moslamadardan foydalanadi. Avtomatik ravishda pozitsiyalarga
71
murakkab forma ega bo’lgan detalllarning boshlang’ich ishlov berilgan baza yuzasi
bo’lmagan detallar (misol: ventil tanasi) ishlov berishni boshlang’ich bosqichida
sputniklarga (yo’ldoshlarga) o’rnatilib ishlov berish joylaridan hammasidan o’tadi.
Avtomatik liniyalarda ishlov beriladigan detallarni qisib o’rnatadigan moslamalar
ikki turga bo’linadi: stasionar holatdagi va yo’ldosh moslamalar.
Avtomatik liniyalarning yordamchi va ish bajaruvchi qurilmalari standart
yoki normallashgan elementlarni o’z ichiga oladi. Datchiklar (boshqaruv
knopkalari, yo’l o’chirgichlar, o’tkazgichlar,
fotoelementlar, termoparalar va
hokazolar) ishlov berish davrining oldingi elementi tugaganligini, mexaniq yoki
fizik harakatni elektrik topshiriqqa o’tganligini taqozo etadi.
Uzatuvchi-aylantiruvchi qurilma (o’rtagich rele, kontaktorlar,
yacheykalar
va hokazolar) datchiklardan kelayotgan signallarni kuchaytirish, taqsimlash,
kombinatsiyalash, uzatish funksiyalarini bajaradi. Ayrim hollarda ish bajaruvchi
mexanizmlarni quvvati katta bo’lmaydi. Datchikka yaqin bo’lganda aylantiruvchi
qurilmani tizimdan chiqarib datchiklardan kelayotgan
topshiriqlarni bevosita
to’g’ridan-to’g’ri bajaruvchi qurilmalarga uzatadi.
