14
vachilik bilan shugʻullanishardi. Angliya uzoq davom etgan urushdan soʻng, 1902yili
bu ikki respublikani ham o‘ziga boʻysundirdi. Angliyaning mustamlakachilik intilishlarini
jahon jamoatchiligi qoraladi. Bu esa xalqaro maydonda uning
nufuzi tushib ketishiga
olib keldi.
Mustamlakalarda mahalliy aholi dahshatli ekspluatatsiya qilinar, ularning yerlari
tortib olinib, oʻzlari mustamlakachilar foydasiga ishlashga majbur etilar edi. Ogʻir
soliqlar, oʻta past ish haqi aholining qashshoqlashuviga va butun boshli xalqlarning
qirilib ketishiga olib keldi. Koʻplab ingliz mustamlakalarida mahalliy aholi toʻliq qirilib
ketdi. Bu yerlarning aholisini endi yevropaliklar, asosan inglizlar tashkil eta boshla-
gandi. Bunday mustamlakalar XIX asr oxiri – XX asr boshlarida avtonomiyalarga
ega boʻldi.
Ular endi
dominionlar deb atala boshlandi. Kanada, Yangi Zelandiya,
Avstraliya ana shunday dominionlar edi.
Angliya rivojlanishning evolyutsion yoʻlini tanlagani
uchun parlament va saylov
islohotlari davom ettirildi. 1868-yili shaharlarda ishchilarning bir qismi saylov huquqi-
ga ega boʻldi. Tez orada bu barcha grafliklarda joriy qilindi.
XX asr boshiga kelib
jamoa palatasining ustuvorligi aniq belgilab qoʻyildi, lordlar
palatasining huquqlari
esa cheklanib bordi.
Imperiyaga 64 yil hukmronlik qilgan qirolicha
