Matematik va ilmiy tadqiqotlar
Matematik va ilmiy tadqiqotlarda multimedia asosan simulyatsiya
uchun ishlatiladi. Misol uchun, bir olim moddaning molekulyar
modeliga qarashlari va boshqa moddani olish uchun uni boshqarishi
mumkin. Namunaviy tadqiqotlar multimediya jurnali kabi jurnallarda
uchraydi.
102
Tibbiy xizmati
Shifokorlar, shuningdek, uni oldini olish usullarini ishlab chiqish
uchun harakat, viruslar va bakteriyalar tomonidan keng tarqalgan
kasallik, ta’sir virtual operatsiyalar yoki inson tanasi simulyatorlari
orqali ta’lim olish mumkin.
Matbuot, radioeshittirishi
Amalga oshirish
Kollejning o‘quv xonalari jismonan mavjud bo‘lgan va masofadan
turib ko‘plab ishtirokchilar uchun seminarlar o‘tkazishda foydalanish
uchun zarur bo‘lgan turli xil noyob uskunalar bilan jihozlangan.
Mazkur vazifani hal etish uchun kollejning o‘quv sinflaridan birida
qo‘shma o‘quv tadbirlarini o‘tkazishga ko‘maklashadigan ko‘plab
zamonaviy tizimlar bilan jihozlangan bino barpo etildi. Loyiha quyidagi
kichik tizimlarni amalga oshirdi: NEC tomonidan ishlab chiqarilgan
video-uzatish quyi tizimi, Microsoft Lyncga asoslangan hamkorlik quyi
tizimi, ovozli quyi tizim, Cisco Systems uskunalari asosida
videokonferensaloqa quyi tizimi, Audio va video signallarni
almashtirish quyi tizimi. Ilg‘or texnologiyalarni qo‘llash orqali sohada
mijoz tomonidan qo‘yilgan barcha maqsadlarni amalga oshirish
mumkin edi.
Multimedia IT tizimlari
Zamonaviy ICLAR axborot va ma’lumotlarni kiritish, qayta
ishlash, taqdim etish va saqlash uchun turli xil formatlar va apparat
qurilmalari bilan ajralib turadi. Bu matn, jadval, grafikalar, ovoz, tekis
va 3D grafikalar, animatsiya, video. Ma’lumotlar XX asrning ikkinchi
yarmida ommaviy mahsulotga, sotish uchun mahsulotga aylandi, ya’ni
ushbu mahsulotni takrorlash va oxirgi iste’molchiga yetkazib berish
zarurligini anglatadi. Axborot bilan o‘zaro aloqalar passiv bo‘lishni
103
to‘xtatdi-kompyuter va kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi
yutuqlar bu jarayonni interaktiv qildi. Qattiq (Hard Disk Drive – HDD,
Compact Disk – CD, Digital Video Disk – DVD), elektron (Flash
Memory) va virtual (Virtual Media) ommaviy axborot vositalarida
ma’lumotlarni saqlash va ko‘paytirish texnologiyalari, axborotni
yozish, aylantirish va o‘qish texnologiyalari (Data Recording/
Conversion/ Playback), formatlarning ko‘pligi, shuningdek, qulay
interfeysga ega dasturiy vositalar professional bo‘lmagan foydalanuv-
chilarga kompyuter texnikasi bilan emas, balki axborot bilan ishlash
imkonini beradi. Bunday muhit multimediya deb ataladi va ularni
integratsiya qilish va amalga oshirish uchun texnologiya va dasturiy-
apparat –multimedia texnologiyalari.
Multimedia texnologiyalari maxsus apparat va dasturiy ta’minot,
shuningdek, umumiy va maxsus ma’lumotlar formatlari tomonidan
qo‘llab-quvvatlanadi.
Uskuna quyidagilarni o‘z ichiga oladi – asosiy vositalar - yuqori
samarali protsessor va katta hajmli xotira, manipulyator (sichqonchani,
joystick) va ichki Stereo karnaylarga ega bo‘lgan ko‘p media monitorli
kompyuter; maxsus vositalar – ijro etish va yozish uchun CD va DVD
disklar, TV-tyunerlar va freym-grabbers( video signallarni diskret qilish
imkonini beradi qurilmalar, diskka keyingi rekord bilan tampon alohida
tasvirlarni saqlash yoki kompyuter monitorida joriy yoki maxsus
oynada to‘g‘ridan-to‘g‘ri ularni ko‘rsatish), grafik tezlatgichlar, audio
va video platalar (adapterlar/kontrolyorlar), karnaylarni qo‘llab-
quvvatlash va boshqalar.
Quyidagi dasturiy vositalar eng keng tarqalgan bo‘lib, multimedia
mahsulotlar yoki ularning tarkibiy qismi hisoblanadi:
➢
ovoz (Adobe Audition), animatsiya (Alias Maya) va grafik
muharrirlari (Adobe Photoshop, Corel Draw), kompyuter hujjat tartibi
vositalari (Page Maker, Venture), matnlarni skanerlash va tanib olish
(Fine Reader), prezentatsiyalar tayyorlash (Power Point);
➢
kodeklarni kodlash va dekodlash;
➢
musiqa disklari yaratish, raqamli fotosuratlarni ko‘rish, albom
yaratish va musiqa bilan birga rasm galereyalari va boshqalar.
Multimedia ma’lumotlarini qayta ishlash va siqish uchun formatlar
ishlatiladi: matn, grafik, ovozli ma’lumotlarni siqish, video ma’lu-
motlarini siqish.
104
Matn txt, doc, rtf, pdf, html formatlari. Deyarli barcha multimedia
qurilmalari sukut bo‘yicha ushbu umumiy matn formatlarini o‘qish va
ular bilan ishlash uchun tuzilgan.
Grafik formatlari: JPEG, GIF, BMP, TIF (statik) va MJPEG, DVI,
Wavelete (dinamik, animatsiya yaratish uchun). Tarmoq grafikalari
asosan ikkita formatda – JPEG (Joint Photographies Experts Group) va
GIF (Graphics Interchange Format) bilan ifodalanadi. Ushbu
formatlarning har ikkalasi ham siqiladi, ya’ni ulardagi ma’lumotlar
allaqachon siqilgan. Ushbu formatlarning har biri «sifat – fayl hajmi»
nisbatini boshqarish imkonini beruvchi bir qator moslashtirilgan
parametrlarga (siqish parametrini o‘z ichiga oladi) ega. Tasvir sifatining
ongli ravishda pasayishi tufayli, idrokka deyarli ta’sir qilmaydi, grafik
faylning hajmini deyarli 25 marta kamaytirish mumkin. GIF formati 24-
bit rangini qo‘llab – quvvatlaydi, 256 ranggacha bo‘lgan palitrada, 24
million rang palitrasida (haqiqiy rang) JPG-16,8-bit rangini o‘z ichiga
oladi. Ushbu formatlar Adobe Photoshop, Adobe Illustrated, Paint
Brash, Corel Draw va boshqalar kabi taniqli grafik paketlarda keng
qo‘llaniladi.
Ovoz ma’lumotlarini siqish formatlari: AIF, ASF, AU, AVI, BUN,
MID, MR2, MP3, MPEG, SND, WAV, WRK. Bugungi kunda eng
mashhur formatlar AU (Sun Microsystems) va WAVE (Microsoft).
Internet orqali audio ma’lumotlarni uzatish uchun eng maqbul bo‘lgan
MP3 formati. Audio CD sifati bilan bir xil sifatli audio fayllarni olish
imkonini beradi, lekin 4 dan 20 martagacha bo‘lgan hajmni kamaytiradi.
Video ma’lumot siqishni formatlari – JTC1 quyi qo‘mitasi
shafeligida yaratilgan xalqaro standartlar oilasi tomonidan amalga
oshirilgan formatlar-harakatlanuvchi rasm Experts Group (MPEG)
ekspert guruhi. Guruhning rasmiy nomi ISO / IEC JTC1 SC29 WG11.
Uning vazifasi audio va video signallarni kodlashning yagona
standartlarini ishlab chiqishdan iborat. MPEG standartlari CD-i va CD-
Video texnologiyalarida qo‘llaniladi, DVD standartining bir qismi
bo‘lib, raqamli radioeshittirish, kabel va sun’iy yo‘ldosh televideniyesi,
internet radio, multimedia kompyuter mahsulotlari, ISDN kanallari
orqali aloqa va boshqa ko‘plab elektron axborot texnologiyalari va
tizimlarida faol qo‘llaniladi. Standartlar oilasi tez o‘sib bormoqda:
2001da multimedia tuzilmalarini tasvirlaydigan mpeg-21 (Multimedia
Framework) standarti 2006 yilda paydo bo‘ldi. – juda muhim standartlar
105
guruhi: MPEG-A (Multimedia dastur formati), MPEG- B (Multimedia
System Technologies), MPEG-C (Multimedia Video Technologies),
MPEG-D (Multimedia Audio Technologies), MPEG-E (Multimedia
Midllware) va MPEG-U3D (Multimedia Universal 3D fayl formati).
Bugungi kunga kelib, professional bo‘lmagan foydalanuvchilar
ommaviy axborot vositalari uchun eng ko‘p ishlatiladigan MPEG-1, 2,
3, 4 formatlarini bilishadi. MPEG-1 formati harakatlanuvchi tasvirlarni
va tegishli audio oqimlarni 1,5 Mbit/s gacha bo‘lgan ma’lumotlarni
uzatish tezligi bilan kodlash va siqish uchun yaratilgan. Ko‘pgina
telekanallar MPEG-2 standartiga o‘tishadi-ushbu standartga muvofiq
siqilgan signal televizor yo‘ldoshlari orqali efirga uzatiladi, katta
hajmdagi videolarni arxivlash uchun ishlatiladi. MPEG-3 formati
dastlab 20-40 Mbit/s ma’lumotlar oqimi tezligida yuqori aniqlikdagi
televizion tizimlarda (High Defenition Television – HDTV) foydalanish
uchun mo‘ljallangan, ammo keyinchalik MPEG-2 standartining bir
qismi bo‘ldi. MPEG-4 formati uchta soha uchun media ma’lumotlarini
raqamli vakillik bilan ishlash tamoyillarini belgilaydi: interaktiv
multimedia, grafik ilovalar va raqamli televidenie.
|
