Ravshan Mamutov,
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
Qonunchilik palatasining Agrar va
suv xo‘jaligi masalalari qo‘mitasi raisi
6
YANGI MUTAXASSISLIK UCHUN
YANGI DARSLIK
Iqlim o‘zgarishi global muammoga aylangan hozirgi davrda
suv resurslaridan tejamkorlik bilan samarali foydalanish kun
tartibiga chiqdi. Buning ustiga bashariyatning cheklangan
zahiralari tugab qolishi mumkin bo‘lgan tabiiy suvdan isrofgar-
chilik bilan foydalanishi, nufus qonunlariga binoan aholi sonining
va iste’molining to‘xtovsiz ortishi, yuqori iqtisodiy o‘sish sur’at-
lari tufayli O‘zbekistonda suvga bo‘lgan talab oshib bormoqda.
Dunyo, shu jumladan, O‘zbekiston aholisi sonining ortib
borishi oziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan talabni yildan-yilga
ortishiga sabab bo‘lmoqda. Oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab
chiqarishning asosiy manbai bo‘lgan suv resurslarining mavjud
miqdorlari esa kamayib borayotgan bir sharoitda, ulardan foyda-
lanishning samarali usullarini ishlab chiqish, mavjud suv
resurslaridan tejamli ravishda foydalanish masalasi kundan-kunga
dolzarb bo‘lib bormoqda. Bunday sharoitda, dunyoning aksariyat
mamlakatlarida suvni eng ko‘p ishlatuvchi qishloq xo‘jaligi
sohasida suvni behudaga isrof qilmasdan, tejab- tergab ishlatish
maqsadida ekinlarni sug‘orishning suv tejovchi texnologiya-
laridan foydalanish keng joriy qilinmoqda. Bu borada Isroil,
Yaponiya, Iordaniya, Xitoy, AQSh, Italiya, Turkiya, Yunoniston
(Gretsiya), Avstraliya va Hindiston kabi davlatlar katta
natijalarga erishgan.
Osiyo qitasining markazida, okean va dengizlardan minglab
kilometr uzoqda joylashgan, Dunyo okeaniga chiqish uchun yana
kamida 2 ta davlat sarhadlarini kesib o‘tish talab etiladigan
dunyodagi bori-yo‘g‘i 2 davlatning biri bo‘lgan serquyosh
vatanimiz qurg‘oq va issiq mintaqada joylashgan.
Yuqorida qayd etilganidek, asosiy daryolarining suvlari
transchegaraviy hududlardan oqib keladigan O‘zbekiston
7
Respublikasi sharoitida suv resurslaridan samarali foydalanish
masalasi ayniqsa dolzarb masala sanaladi.
Mamlakatimizning ekstensiv qishloq xo‘jaligi suvni haddan
ortiq ko‘p ishlatganligi sababli suv resurslarining yetishmov-
chiligi muammosi birinchi galda sug‘oriladigan maydonlar suv
ta’minotiga ta’sir qiladi va bu ta’sir yildan-yilga ortib bormoqda.
Bunday sharoitda ekinlarni sug‘orishning suv tejovchi texno-
logiyalarini qo‘llash bu ne’matlarning qadr-qimmatini yanada
oshiradi.
Shu maqsadda, Prezidentimiz tashabbuslari bilan oxirgi besh
yilda ekinlarni sug‘orishning suv tejovchi texnologiyalarini keng
joriy qilishga davlat tomonidan katta e’tibor qaratilmoqda.
Jumladan, sug‘orishning suv tejovchi tizimlarini joriy qilgan
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilariga soliqlardan ozod qilish
va davlat tomonidan subsidiyalar ajratish kabi bir qator imtiyozlar
yaratildi. Natijada, respublikamizda suv tejaydigan texnologiyalar
qo‘llaniladigan maydonlar yildan-yilga kengayib bormoqda.
Ushbu
jarayonda,
albatta,
suvdan
samarali
foydalanish
texnologiyalarini, suv tejovchi sug‘orish tizimlarini joriy
qiladigan, ularni ishlatadigan, servis xizmatlari ko‘rsatadigan
malakali milliy mutaxassis kadrlarga ehtiyoj ko‘paymoqda.
Suv xo‘jaligi sohasi uchun malakali mahalliy kadrlarni
tayyorlash, ularning malakasini oshirish tizimini takomillash-
tirish, ta’lim, ilm-fan, ishlab chiqarish sohalari o‘rtasidagi o‘zaro
hamkorlikni rivojlantirish hamda ilm-fan yutuqlari va nou-
xaularni ishlab chiqarishni joriy qilish zaruriyati davlatimiz
strategik vazifalarining eng ustuvorlari safidan joy olmoqda.
Bugungi kunda, mamlakatimizda suv xo‘jaligining oliy
ma’lumotli kadrlari asosan “Toshkent irrigatsiya va qishloq
xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti” milliy
tadqiqot universitetida tayyorlanmoqda.
Shu bilan birga, bugungi kunda suv xo‘jaligi yo‘nalishida o‘rta
8
bo‘g‘in kadrlar tayyorlaydigan qator professional ta’lim
muassasalari – 9 ta kollej mavjud bo‘lib, bu kollejlarda zamon
talablariga mos ravishda suv tejovchi sug‘orish tizimlariga xizmat
ko‘rsatish texniklarini tayyorlash yo‘lga qo‘yildi.
Mazkur o‘quv yurtlarida o‘qitish uchun “Suv tejovchi
sug‘orish texnologiyalari asoslari” fani o‘quv dasturi sifatida
o‘quv rejasiga kiritildi hamda mazkur dastur asosida darslik
yaratildi. Ushbu “Suv tejovchi sug‘orish texnologiyalari asoslari”
darsligida sohaning aksariyat jihatlari chuqur ochib berilgan.
Xususan, sug‘oriladigan ekinlar hayotida suv va tuproqning o‘rni,
ekinlarni sug‘orishning an’anaviy usullari, ekinlarni egatlab
sug‘orishning suv tejovchi usullari, suv tejovchi bosimli sug‘orish
texnologiyalari, tomchilab sug‘orish usullari va ularning aha-
miyati, mazkur tizimlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash
yo‘nalishlari hamda xalqaro loyihalar tomonidan suv resurslarini
boshqarish va irrigatsiya sektorini rivojlantirish yuzasidan amalga
oshiriladigan ishlar batafsil yoritilgan. Shu bilan birga, darslikda
sohaga doir me’yoriy-huquqiy hujjatlarga ham sharh berilgan.
Darslik qishloq va suv xo‘jaligi sohasida kadrlar tayyorlay-
digan oliy va professional ta’lim muassasalari uchun asosiy
qo‘llanma bo‘lib xizmat qiladi.
| 