|
Сиёсатшунослик ва социология
Pdf ko'rish
|
| bet | 10/11 | | Sana | 16.09.2024 | | Hajmi | 491,93 Kb. | | #271239 |
Bog'liq Журнал Таълим тиз.2023.3-сонПЕДАГОГИКА ВА ПСИХОЛОГИЯ
39
Otabek Rahmatning savoliga javob bermay, eshikka qaradi. Hasanalini hujradan uzoqlatib,
so‘ngra javob berdi:
–
Qulimiz.
Bu so‘zdan nima uchundir Homid ajablangan edi”. [13] Bu o‘rinda
Otabekka xos odob, hayo bilan “o‘qimishli yigit”ga xos saviya yaqqol aks etganligi
ta’kidlanishi lozim.
Romandan to‘y manzarasi, qizlar majlisi kabi o‘rinlar tasvirlangan parchalar orqali
esa o‘zbekona urf-odatlar, milliy xususiyatlar talqinini o‘rganish mumkin. O‘zbek oyim va
Oftob oyim timsollari tom ma’nodagi milliy xarakterlardir. Yozuvchi o‘zbek xalqiga xos
milliy xususiyatlarni Yusufbek hoji oilasi, ularning turmush tarzi orqali ayrim urf-odatlar
inson hayotiga, taqdiriga salbiy ta’sir ko‘rsatishi, oqibatda inson hayotida fojia yuz berishi
mumkinligi haqidagi o‘z qarashlarini badiiy gavdalantirgan. Bu jihati bilan roman
yozuvchiga xos ilg‘or qarashlarni, o‘z davri muammolariga izchil munosabatni ifoda etadi.
Har ikkala xonadonda o‘zbekona urf-odat, odob, intizom, muomala-munosabat yuqori
darajaga ko‘tarilgan. Har qanday vaziyatda ham odob-hayo, andisha, aql bilan ish tutishga
intilish Yusufbek hoji bilan Qutidor oilalariga xos xususiyatlar. Ammo nima sababdan
Qutidor yolg‘on taloq xatiga ishonadi? Talabalar o‘z mulohazalarini dalillovchi parchalarni
o‘qib berib, uni tahlil qilib, savolga javob berishga intiladilar. Shu tariqa O‘zbek oyim,
Otabek, Yusufbek hoji, Qutidor, Oftob oyim timsollari talqinidagi milliy xususiyatlarni
ochuvchi epizodlar tahliliga o‘tiladi.
Yusufbek hoji nafaqat mehribon, aqlli, iymonli ota, balki xalqparvar, yurtsevar,
kambag‘alparvar inson. U yurtning ertasi haqida qayg‘uradi, xalq tashvishi bilan yashaydi.
Yusufbek hojining dunyoqarashi, hodisalarga munosabati XIX asrning o‘rtalaridagi
mas’uliyatli, elsevar, donishmand ajdodlarimiz tafakkurini, siyosiy qarashlarini, ularning
rus bosqinchiligi arafasidagi ma’naviy va ruhiy holatini aks ettiradi.
Tahlil jarayonida sinf bir necha guruhga bo‘linadi. Birinchi guruhga “Umr savdosi –
kundosh balosi” borasida Yusufbek hoji bilan Qutidor va Oftob oyimning qarashlari aks
etgan epizodlarni asardan topish va tahlil qilish topshiriladi. Talabalar e’tibori milliy
xarakterlarning nafaqat milliy libosga, balki milliy ruhiyat va tuyg‘ularga ham bog‘liqligiga
qaratiladi. Ikkinchi guruh talabalariga Kumush bilan Zaynabga xos aynan shu jihatlar
mahorat bilan tasvirlangan epizodlarni asardan topib, tahlil qilish topshiriladi.
Boshqa guruh talabalari Kumushning Toshkentga kelishi bilan Zaynabning
ruhiyatida yuz bergan o‘zgarishlar, undagi xudbinlik illati yuzaga chiqishi bilan bog‘liq
manzaralar tasviri tahliliga jalb qilinadilar. Ularning e’tibori Xushro‘y obraziga qaratiladi.
Zaynab bilan opasi aslida bir-birlarining aksi. Ammo ular bir muhitda unib-o‘sgan yagona
daraxt shoxlari kabi taassurot qoldiradi. Zaynab barcha kechinma-yu, his-tuyg‘ularini ichida
saqlashga moyil. Kumush Toshkentga kelgach, Zaynab Otabekka dil izhorini bayon qiladi.
Shunda Otabek o‘zini tog‘dan qulagan va qor ostida qolganday his qiladi. Ana shu epizodni
tahlil qilib, Zaynab ruhiyati haqida fikr aytish so‘raladi.
Demak, romanda tarixiy davr tasviri maishiy sharoit tasviri bilan o‘zaro tutashib,
asardagi tarixiy-milliy koloritni yuzaga keltirgan. Shu tarixiy va maishiy sharoit belgilari
qahramonlarning fikrlash tarzini, milliy qiyofalarini shakllantiruvchi muhim omilga
aylangan. Adabiy asarlarni o‘rgatish davomida o‘qituvchi talaba e’tiborini ijodkor uslubi va
mahoratining bu kabi o‘ziga xos qirralariga qaratish vositasida uning dunyoqarashi, o‘z
davriga munosabati to‘g‘risida muayyan tasavvur uyg‘otib, betakror ijodiy qiyofasini
jonlantirishga erishishi mumkin.
Shu tariqa oʻzbek tili darslarida mustaqil ishlar uchun kitob tanlash va mustaqil
|
| |
