33
Shatele, Vant Goff, A.A. Baykov, D.S. Belyankin, P.P. Budnikov, Kelli,
Suttard va Anderson, Flerks va boshqalar). Biroqhozirga qadar uning suvli va suvsiz
modifikatsiyalari soni, ularning strukturalari hamda
fizik-kimyoviy xossalari
xususida yagona fikr yo‘q. D.S.Belyankin va L.G.Berg tadqikotlari bo‘yicha
shuningdek, Kelli, Suttard va Anderson ma’lumotlari asosida kalsiy sulfatning
quyidagi modifikatsiyalari ma’lum:
1) Ikki molekula suvli kalsiy sulfat (gips) CaSO
4
∙2H
2
O
2)
– yarim molekulali suvli kalsiy sulfat (
- yarim gidrat)
- CaSO
4
∙0,5H
2
O,
- CaSO
4
∙0,5H
2
O
3)
– yarim molekula suvli kalsiy sulfat (
- yarim gidrat)
4)
– suvsizlantirilgan yarim
gidrat
- CaSO
4
5)
– suvsizlantirilgan yarim gidrat
- CaSO
4
6)
– eruvchan angidrit
- CaSO
4
7)
– eruvchan angidrit
- CaSO
4
9) erimaydigan angidrit (odatda angidrit deb ataladigan) CaSO
4
Gips suvsizlantirilganda dastlab yarim gidratga aylanadi, so‘ngra
qizish
jarayonida suvsiz modifikatsiyalarga-angidritlarga aylanadi.
– va
-
modifikatsiyalarining hosil bo‘lishi issiqlik tasirida ishlov berish sharoitlariga
bog‘liq.
- yarim gidrat deb ataluvchi modifikatsiya digidratatsiya jarayonida suvning
bug‘ xolida chiqish sharoitida hosil bo‘lib natijada bu modifikatsiya zarralari ichki
yuzasi ancha rivojlangan struktura hosil qiladi.
- yarim gidratdan farqli ravishda
– yarim gidrat gipsga suvda yoki tuz va
kislotaning suvdagi eritmalarida issiqlik ta’sirida ishlov berilayotganda hosil bo‘ladi.
Bunda suv suyuq tomchi xolatida ajralib,
- yarim gidratning zich kristallari hosil
bo‘lishi uchun sharoit tug‘iladi.
Natijada
- yarim gidratning zarrachalarining
solishtirma satxi
- yarim gidratnikiga nisbatan ancha (2,5….5 marta)
yuqori
bo‘ladi.
34
Zarrachalar ichki sathining xilma-xilligi yordamida
va
yarim gidratlarning
sindirish va zichlik ko‘rsatkichlaridagi farqni izohlash mumkin.
yarim gidrat suvda qorilganda
-yarim gidratga nisbatan kam suv sarflab
qo‘zg‘aluvchanligi keraklicha bo‘lgan xamir olish mumkin. Demak,
gipsning
-
yarim gidratli modifikatsiyasidan qotgan gips
–yarim gidratliga nisbatan ancha zich
va mustahkam bo‘ladi. Agar
va
yarim gidratlar teng hajmdagi suvda qorilsa,
hosil bo‘ladigan gips-toshning mustahkamligi ham o‘zaro teng bo‘ladi.
Suvda qorilganda
-yarim gidrat
-yarim gidratga nisbatan birmuncha sust
tishlashadi, bunda
-yarim gidrat zarrachalari chinakam
sathining yuqori darajada
rivojlanganligi tufayli gidratatsiya tezligi ortadi.
