B u davrda oTkadagi m ahalliy ziyolilar,
jadidchilik
harakatining nam oyandalari tom onidan m illiy m ada-
niyat, diniy e ’tiqod, m ahalliy a n ’an alar asosidagi
yangi m aktablar ochilgan edi. B unday yangi usuldagi ja d id m aktablarida
tarix,
m atem atika, geografiya, ona tili kabi fanlar ham o ‘qitilgan. Y angi
usul m aktablarining diniy m aktab va m adrasalardan yana bir farqi shunda
boTganki, unda nafaqat
islom dini v a tarixi, balki m ahalliy — turkiy xalqiar
tarixi b o ‘yicha ham ta ’lim berilgan. Turkistonda dastlab ja d id m aktablari
B uxoro, Toshkent, Q o ‘qon, A ndijon, X iva kabi shaharlarda ochilgan edi.
Y angi usul m aktablari jadidchilik harakati,
uning
nam oyandalari faoliyatlari bilan birga m ahalliy aho
lining um um m illiy g ‘oyalari, o ‘zbek xalqining m il
liy -m a’naviy birligini m ustahkam lashga xizm at qildi.
Jadid m aktablarining ta ’lim tizim ida o ‘quvchilarga
vatanga m uhabbat, m illiy davlatchilik, m illiy m ada
niy at, xalq birligi oldida m a s’uliyatini his qilish, yurt
ravnaqi uchun m ehnat qilishga v a kurashishga chor-
lovchi g ‘oyalar singdirildi.
Jadidlarning yangi usul
m aktablaridan zam ona-
sining yetuk olim lari, adabiyotshunoslari, rassom lari,
shoirlari, san ’atkorlari, m ao rif sohasi m utaxassislari
yetishib chiqdi. Jum ladan, shoir akadem ik G ‘afur
Sadriddin A yniy
G ‘ulom , shoir v a dram aturg U y g ‘un,
O ybek kabi
davlat v a m adaniy at arboblarini k o ‘rsatish m um kin.
Jadidlarning yangi usul m aktablaridagi m illiy g ‘o-
yalarga asoslangan ta ’lim berishi oT kada hukm ron
boT gan m ustam lakachi hukum at tom onidan kuzatuv
v a nazoratda boTgan. M a ’m uriyat jadidlarning ta ’lim
tizim ida olib borayotgan faoliyati oT kada m ustam
lakachilik siyosatiga jid d iy qarshilik k o ‘rsata oladigan harakatlantiruvchi
kuch ekanligini angladi v a ulam ing faoliyatiga ochiqdan ochiq qarshilik
k o ‘rsata boshladi.
Jadidlar faoliyati qattiq ta ’qibga olindi. H ar
qanday yoT bilan boT sa
ham yangi usul m aktablari faoliyatiga zarba berishga harakat qilindi.
O Tkada m a ’m uriyat tom onidan chiqariladigan m atbuot sahifalarida yangi
usul m aktablari tanqid etilib, ulam ing faoliyatiga n o to ‘g ‘ri baho berilgan
m aqolalar e ’lon qilindi. Dastlab ja d id m aktablarida
turk v a fors adabiyot-
laridan foydalanish taqiqlab q o ‘yildi.
