Xalq ijodiyoti
4—5-§§. X IX A SR O ‘ R T A L A R ID A 0 ‘R T A O SIY O A H O L ISIN IN G
M A D A N IY HAYOTI
X onliklardagi aholining aksariyati o ‘zbek tilida
so‘zlashgan. B u til da oliyhim m at qahram on v a ba-
hodirlarning
jasorati, ulam ing g ‘alabalari v a adolat
uchun kurashlari sharaflangan xalq dostonlari — qahram onlik eposlari keng
tarqalgan. XIX asrda qirqqa yaqin doston m a ’lum b o ‘lib, «A lpom ish»,
«G o‘ro ‘g ‘li», «K untug‘m ish», «Shirin v a Shakar»
dostonlari ulam ing eng
m ashhurlari edi. X alq baxshilari tom onidan bayram lar, xalq sayillarida sa-
doqatli d o ‘stlik v a chin m uhabbatni ulug‘lovchi «Tohir va Zuhra», «B o ‘z
yigit» dostonlari kuylangan.
A holi orasida xalq o g ‘zaki ijodiyoti katta o ‘rin egallagan.
U larda
am aldorlarning illatlari, saroy a ’yonlarining nuqsonlari va ochko‘zligi kulgi
ostiga olinar edi. B a’zi insofsiz am aldor v a boylar qoralangan ham da meh-
natkash xalqning olijanobligi, m ardligi m adb etilgan. D ostonlarda k o ‘pincha
ezgulikning yovuzlik ustidan g ‘alabasi g ‘oyasi yetakchilik qiladi. U larda
xalqni
zolim lardan him oya qilish, n o in so f beklar v a xonlarni fosh etish,
oddiy kishilarga nisbatan m ehr-m uruvvat kabilar aks etgan. 0 ‘zlari m avzu-
lar to ‘qib, ulam i o ‘zlari ijro etgan qiziqchilar v a askiyachilar ham o ‘zbek
adabiyoti ham da folklorining rivojida salm oqli hissa q o ‘shganlar.
H ar yili
bahorda shahar va qishloqlar atroflaridagi b o g ‘lar v a chorbog‘larda, qir-u
adirlarda xalq sayillari o ‘tkazilar edi. X alq sayillarida sayyor sirk truppa-
lari bozor m aydonlarida o ‘z tom oshalarini k o ‘rsatib, aholini xushnud qil
gan. Polvonlar o ‘rtasida kurash m usobaqalari o ‘tkazilgan. N ovvoyxonalar,
choyxonalar,
oshxonalar ochilib, ularda
m illiy taom lar tayyorlanar, hofizlar,
m ashshoqlar kuylar, k o ‘zboyloqchilar,
dorbozlar, hayvon o ‘ynatuvchilar, q o ‘-
g ‘irchoq teatrlari tom oshalar k o ‘rsatar,
askiyachilar davrada o ‘zaro musoba-
qalarda bellashgan.
Y uqorida aytib o ‘tilganlam ing bar-
chasi uchala davlat
aholisi uchun yago-
na b o ‘lgan xalq m adaniyatining tarkibiy
qism ini tashkil etadi. X alq m adaniyati
siyosiy jih atd an inqirozli davrda ham
rivojlanib borgan.
