X U L O S A
X V III
asrda uch xonlikdagi o ‘zaro urushlar, ichki nizolar v a parokan-
dalik yurtim izni egallash uchun istilochilarga qulay zam in yaratdi. N atijada
X IX asrning ikkinchi yarm ida R ossiya im periyasi Turkiston xalqlarini m us
tam laka asoratiga soldi. Podsho hukum ati oMkani
siyosiy-hududiy jih atd an
zabt etibgina qolm ay, balki erksevar, zahm atkash xalqini m a’naviy-ruhiy
b o ‘ysundirishga harakat qildi. Podsho hukum ati tom onidan jo riy qilingan
siyosiy tuzum oMkada m ustam lakachilik hukm ronligini qaror toptirishga
v a o ‘zbek m illiy davlatchiligini y o ‘q qilishga qaratilgan
chora-tadbirlarni
am alga oshirdi.
Bu xususda Prezident Islom K arim ov o ‘zining «Y uksak m a’naviyat —
yengilm as kuch» asarida shunday deydi: «B u hayotning shafqatsiz bir qo-
nuniyati bor. Ya’ni tarixiy m urakkab v a hal qiluvchi burilish pallasida har
qanday m illat v a elat o ‘z ahilligi v a birdam ligini saqlab, o ‘z m illiy m anfaat-
lari yoMida q at’iyat bilan turm asa, m as’uliyat v a hushyorligini y o ‘qotadigan
boMsa, oxir-oqibatda o ‘zining eng katta, tengsiz boyligi boMmish m ustaqil-
ligi v a ozodligidan ju d o boMishi shubhasizdir».
Darhaqiqat, R ossiya im periyasining istilosi k o 'p g in a
sabablar bilan bir
qatorda o ‘sha davrda m avjud boMgan harbiy-siyosiy boshboshdoqlik, davlat
hukm dorlarining uzoqni k o ‘rishga qodir em asligi, m a ’naviy-ruhiy ojizligi
oqibatida ro ‘y berganini k o 'p lab tarixiy m isollar asoslab turibdi. B u achchiq
boMgan haqiqat barcham izga, ayniqsa, bugun hayotga katta um id v a
ishonch
bilan kirib kelayotgan siz yosh avlodga doim o saboq boMishi lozim.
M ustam laka yillarida xom ashyoni qayta ishlash, to g ‘-kon sanoati, pax-
tachilik sanoati, temiryoM transporti v a boshqa tarm oqlar R ossiya im peri
yasi sanoati ehtiyojlarini ta ’m inlashga moMjallangan edi. A na shu korxona
m ahsulotlarining tashib ketilishi bu korxonalam i foyda k o ‘rish v a ishlab
chiqarishni zam onaviylashtirishga imkon bermadi.
R ossiyadan keltirilgan sanoat tovarlari bilan raqobat tufayli Turkiston
hunarm andchilik-kustar ishlab chiqarishi inqirozga yuz tutdi. B u esa o ‘z
navbatida oMkaning iqtisodiy jih atd an R ossiyaga
qaram ligini yanada
kuchaytirdi.
Yurtboshim iz 1998-yil bir guruh ziyolilar bilan uchrashuvida Turkiston
da Rossiya imperiyasi oMkazgan m ustam lakachilik siyosatining oqibatlarini
xolisona yoritish vazifasini ilgari surib, shunday savolni k o ‘ndalang qo‘ygan
edi: «... har tom onlam a m udhish, chetdan qaraganda xalqim iz, uning ma-
daniyati,
m illiy tafakkuri, urf-odatlari, turmush tarzi, hech bir m ubolag‘asiz
aytish m um kinki, nasl-nasabi y o ‘q boMib ketishi kerak boMgan sharoitda
baribir, qator y o 4qotishlar bilan boMsa ham, m illatim iz o ‘zligini
saqlab
qoldimi yo y o ‘qmi?»
Albatta, davlatim iz rahbarining bu savoli javobsiz qolmadi. Tarixchilar
darsliklarda tarixiy maMumotlar asosida R ossiya imperiyasi m ustam lakachi-
larining jabr-zulm i sharoitida ham xalqim iz o ‘zligini, m illiy qadriyatlarini,
m adaniyatini, urf-odatlari va turm ush tarzini saqlab qolganini o ‘quvchilarga
yetkazib bermoqdalar.
M ustam laka davrida ham m am lakatim iz toMa-toMcis dunyo sivilizatsi-
yasidan ajralib qolmadi. Rossiya imperiyasi m anfaatlariga
xizm at qilsa-da,
turli zavod va fabrikalar, banklar, tijorat tashkilotlari ham da temiryoM kirib
keldi.
Darhaqiqat, m ustam lakachilik sharoitida ham ota-bobolarim izning erkin-
likka, taraqqiyot va istiqlolga boMgan azaliy intiqlik kayfiyati so‘nmadi. Xal-
qim izning yurak-bag‘riga teran o ‘rnashgan m ustaqillik va ozodlik tu y g ‘usi
tobora qudratli kuchga aylana bordi va pirovard natijada 0 ‘zbekiston is-
tiqloli tantanasi uchun m ustahkam zam in hozirladi.
