I V B 0 ‘ L I M
X I X A S R O X I R I D A T U R K I S T O N D A G I
M I L L I Y -O Z O D L I K H A R A K A T L A R I
B o ‘lim n i o ‘r g a n is h n a tija sid a :
► T urkistonda m illiy-ozodlik harakatlarining boshlanishi v a sabablari;
► 1885—1890-yillarda Turkistondagi xalq q o ‘z g ‘olonlari;
► podsho m a’m uriyati jazo lash siyosatining kuchayishi;
► T oshkentda «Vabo isyoni», 1898-yilgi A ndijon q o ‘z g ‘olonlari;
► aholining X IX asr ikkinchi yarm idagi m illiy-ozodlik harakatlari ya-
kunlari v a aham iyati to ‘g ‘risida bilib olasiz.
1 7-§. T U R K I S T O N D A M I L L I Y -O Z O D L I K H A R A K A T L A R I N I N G
B O S H L A N I S H I V A U N I N G S A B A B L A R I
R ossiya imperiyasi Turkiston oTkasini bosib ol-
gach, m ahalliy aholining m illiy davlatchilik, ozodlik
tuyg‘ularini so ‘ndirishni asosiy vazifa deb hisoblagan.
Bu vazifani am alga oshirm ay turib, o ‘z hukm ron-
ligini osongina saqlab boTm asligini podsho hukum ati yaxshi bilar edi. H ar
qanday m ustam lakachi davlat harbiy v a bosqinchilik yoTi bilan bosib olgan
hududning boyliklaridan o ‘z m anfaati yoTida foydalanishga harakat qiladi.
Turkistonda ham xuddi shu taxlitda ish yuritilib, oTkani R ossiya im periyasi
ning asosiy xom ashyo bazasiga aylantirishga kirishildi. O Tkada sanoat ishlab
chiqarish rivojlana borib, kapitalistik m unosabatlarga asta-sekin y o ‘1 ochila-
yotgan boTsa-da, bu xalqning m oddiy ahvolini yaxshilam adi, balki korxona
xo jayinlari, savdogarlar, am aldorlam ing boyishiga y o ‘1 ochib berdi.
Yer-m ulkning boylar v a yirik savdogarlar qoTida to ‘plana borishi kam
yerli dehqonlam ing, chorakorlam ing k o ‘payishiga sabab boTdi. Sudxo‘rlik
m islsiz darajada avj oldi. Q arz beruvchi kassa m ablagTaridan faqat ayrim
vositachilar — boylar, sudxo‘rlar, savdogarlar va shunga o ‘xshash yu lg ‘ichlar
foydalanib, uni o ‘zlari xohlaganlaricha tasarruf qilardilar. Paxtani sotib oluv-
chilar dehqonning nihoyat darajada muhtoj boTib qolganligidan foydalanib,
kelasi yil hosiliga ju d a past narx belgilab, qarz berardi. Sudxo‘r changaliga
tushib qolgan dehqon xo jalik m ustaqilligidan m ahrum boTib, qarz bergan
kishi nimani buyursa, shuni ekishga m ajbur edi.
