Qarz va nasiyalardan
foydalanish avj
olgan sari dehqonlaming ahvoli tobora yo-
monlashib, qashshoqlikka yuz tutgan. Ular
qarzlar tufayli o‘z yerlarini sotib yubo-
rishga m ajbur boTganlar.
Turkistonning mustamlakaga aylanti-
rilishi nafaqat dehqonlaming,
balki ming-
lab oilalaming tirikchiligini tebratib tur
gan hunarmand-kosiblaming ham ahvolini
^ ,
,
Guam to ‘quvch uar
og mashtirdi. Rossiya sanoati tomonidan
ishlab chiqarilgan uy-ro‘zg‘or buyumlari, ayniqsa, to ‘qimachilik mahsulotlari
bilan 0 ‘rta Osiyo bozorlarining toTdirilishi natijasida hunarmandchilikning
k o‘plab turlari inqirozga uchradi. Bu vaqtga
kelib iqtisodiy qiyinchiliklar,
yashash sharoitining yomonligi, soliqlaming ko‘pligi, mehnat majburiyatla-
rining og‘irligidan mahalliy aholining ahvoli yomonlashib ketdi. Bunday ho-
lat kam bag‘allar safining yanada ko‘payishiga olib keldi.
Bulam ing barchasi
oTka xalqlarining siyosiy mustamlaka zulmiga tushishi, milliy davlatchilik-
ning y o ‘qotilishi va hukmron m a’muriyat tomonidan har tomonlama kamsi-
tilishiga sabab boTdi.
XIX asr oxirida iqtisodiy qiyinchiliklar va xalqning m a’-
naviy
jihatdan kamsitilishi, mahalliy urf-odatlarga zid
boTgan qarorlaming qabul qilinishi natijasida Turkiston
Rossiya imperiyasining milliy-ozodlik harakatlari avj
M illiy-ozodlik
harakatlarining
boshlanishi
olgan markazlaridan biriga aylandi. OTkaning turli joylarida ko‘tarilib ke-
layotgan bu qo‘zg‘olonlaming harakatlantimvchi kuchi, asosan,
dehqonlar,
shahar hunarmand-kosiblardan iborat aholining kam bag‘al qismi boTdi. Bu
harakatlarda vatanparvar mhoniylar, milliy g ‘um rini y o ‘qotmagan mulkdor-
lar, savdogarlar ham ishtirok etdilar. Mustamlakachilikka qarshi oTkaning
turli joylarida norozilik chiqishlari boTib turdi.
Jumladan, 1878-yili Mingte-
pada (hozirgi Marhamat tumani) mustamlakachilaming siyosiy va iqtisodiy
zulmiga qarshi Yetimxon boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarildi. Uni mustam
lakachi hukumat kuch bilan bostirdi. 1879-yilning kuzida mahalliy aholi
Farg‘ona viloyat boshqarmasi binosi oldiga ochiqchasiga
norozilik bildirib
y ig‘ildi. Ular M arg‘ilon uyezdida soliq to ‘plash noqonuniy tusga kirganligiga
qarshi chiqib, soliqlaming kamaytirilishini qat’iy talab qildilar.
Q o‘zg‘olon kuchayib ketishi ehtimolini sezgan podsho hukumati komis-
siya tuzib, vaziyatni o‘rganishga kirishdi. Komissiya viloyatda paxta ekish-
ning keng koTamda avj oldirilishi, natijada
boshqa muhim ekinlar keskin
kamayganligi bunga sabab bo4l-
ganini ma’lum qilgan.
1880-yilning noyabrida aho-
li hamma soliqlami toMagan-
ligiga qaramay, Xo jand uyezdi-
ning boshligM Xo jand va 0 ‘ra
tepa tumanlaridagi aholidan
qo‘shimcha yer solig‘i olinishi-
ni e’lon qildi.
Buning oqibatida
sabr kosasi to ‘lgan aholi Rah-
monqulihoji, Mirkarimboylar
j t t
- vxv
- -
boshchiligida odamlar uyezd
