mustamlakachilik manfaatlariga moslashtirish boTgan. «Nizom» e ’lon qilin-
gandan so‘ng unda nazarda tutilgan chora-tadbirlami amalga oshirishda m a
halliy aholining milliy, diniy va mahalliy xususiyatlari inobatga olinmadi.
Mazkur «Nizom» asosida podsho m a’murlari mahalliy xalqqa tegishli
yerlam ing katta qismini tortib oldi va ular asosida Rossiyadan ko‘chib kel
ganlar uchun yer fondi tashkil etildi. Bunday siyosat yer masalasi juda nozik
boTgan, aholi zich joylashgan, ayniqsa, sug‘oriladigan ekin maydonlari
kam boTgan Farg‘ona vodiysida mahalliy aholining ahvolini yomonlashtirib
yuboradi. Bundan tashqari Farg‘ona vodiysi, asosan, imperiyaning paxta
xomashyosini yetishtirib beruvchi hududga aylantirilgan edi. Vodiyda paxta
yetishtirishning ko‘paytirilishi sababli g‘alla, ozuqabop ekinlar maydoni va
yaylovlam ing qisqarishi, oziq-ovqat va boshqa mahsulotlar narxini keskin
oshirib yubordi.
1891-yilda Rossiyadan aholining Farg‘ona viloyatiga ko‘plab ko‘chirib
keltirilishi, ulam ing joylashtirilishi yer taqchil va aholi zich yashaydigan
vodiyning ahvolini nihoyatda yomonlashtirib yubordi. Shubhasiz, podsho
hukumatining bunday harakatlari mahalliy aholi noroziligining yanada ortib
borishiga sabab boTdi.
Mustamlakachi hukumat Turkiston oTkasining barcha joylarida mahalliy
aholining milliy va diniy qadriyatlarini hisobga olmasdan, ularga qarshi siyosat
olib bordi. Podsho hukumati tomonidan oTkadagi vaqf mulklari qisqartirildi.
V aqf mulklariga tegishli yerlam i tugatishga qaratilgan chora-tadbirlar esa
v aq f yerlarining katta qismi davlat mulkiga aylantirilishiga olib keldi. Bu
oTka hayotida, keng xalq ommasi o‘rtasida yuqori nufuzli din peshvolari,
diniy muassasalar va ta ’lim maskanlarida ish olib boradigan mutasaddilar-
ning keskin noroziligini keltirib chiqardi.
Norozilik harakatlariga oTka m a’muriyatining mahalliy xalq manfaat-
laridan imperiya manfaatlarini ustun qo‘yuvchi siyosat olib borishi, tub aho
li yashash sharoitlarining yomonligi, soliqlaming ko‘pligi, amaldorlaming
poraxo‘rligi va o‘z mansabini suiiste’mol
qilishlari, toTovlar hamda majburiyatlar-
ning og‘irligi kabilar sabab boTdi. Maorif,
tibbiy xizmat, obodonchilik ishlari qarovsiz
boTib, ularga hukumat tomonidan m ablag‘
ajratilmagan. Bunday salbiy holatlar m a
halliy xalqlam ing mustamlakachilarga nis
batan nafratini oshirib, ularga qarshi g ‘ala-
yon va qo zg olonlar ko tanshlga olib keldi-
