Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov




Download 6,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/149
Sana21.05.2024
Hajmi6,86 Mb.
#248235
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   149
Bog'liq
d9ab3e9e-cd07-426e-baf5-8296230174ae

Qo‘zg‘olonning
sabablari


mustamlakachilik manfaatlariga moslashtirish boTgan. «Nizom» e ’lon qilin- 
gandan so‘ng unda nazarda tutilgan chora-tadbirlami amalga oshirishda m a­
halliy aholining milliy, diniy va mahalliy xususiyatlari inobatga olinmadi.
Mazkur «Nizom» asosida podsho m a’murlari mahalliy xalqqa tegishli 
yerlam ing katta qismini tortib oldi va ular asosida Rossiyadan ko‘chib kel­
ganlar uchun yer fondi tashkil etildi. Bunday siyosat yer masalasi juda nozik 
boTgan, aholi zich joylashgan, ayniqsa, sug‘oriladigan ekin maydonlari 
kam boTgan Farg‘ona vodiysida mahalliy aholining ahvolini yomonlashtirib 
yuboradi. Bundan tashqari Farg‘ona vodiysi, asosan, imperiyaning paxta 
xomashyosini yetishtirib beruvchi hududga aylantirilgan edi. Vodiyda paxta 
yetishtirishning ko‘paytirilishi sababli g‘alla, ozuqabop ekinlar maydoni va 
yaylovlam ing qisqarishi, oziq-ovqat va boshqa mahsulotlar narxini keskin 
oshirib yubordi.
1891-yilda Rossiyadan aholining Farg‘ona viloyatiga ko‘plab ko‘chirib 
keltirilishi, ulam ing joylashtirilishi yer taqchil va aholi zich yashaydigan 
vodiyning ahvolini nihoyatda yomonlashtirib yubordi. Shubhasiz, podsho 
hukumatining bunday harakatlari mahalliy aholi noroziligining yanada ortib 
borishiga sabab boTdi.
Mustamlakachi hukumat Turkiston oTkasining barcha joylarida mahalliy 
aholining milliy va diniy qadriyatlarini hisobga olmasdan, ularga qarshi siyosat 
olib bordi. Podsho hukumati tomonidan oTkadagi vaqf mulklari qisqartirildi. 
V aqf mulklariga tegishli yerlam i tugatishga qaratilgan chora-tadbirlar esa 
v aq f yerlarining katta qismi davlat mulkiga aylantirilishiga olib keldi. Bu 
oTka hayotida, keng xalq ommasi o‘rtasida yuqori nufuzli din peshvolari, 
diniy muassasalar va ta ’lim maskanlarida ish olib boradigan mutasaddilar- 
ning keskin noroziligini keltirib chiqardi.
Norozilik harakatlariga oTka m a’muriyatining mahalliy xalq manfaat- 
laridan imperiya manfaatlarini ustun qo‘yuvchi siyosat olib borishi, tub aho­
li yashash sharoitlarining yomonligi, soliqlaming ko‘pligi, amaldorlaming 
poraxo‘rligi va o‘z mansabini suiiste’mol 
qilishlari, toTovlar hamda majburiyatlar- 
ning og‘irligi kabilar sabab boTdi. Maorif, 
tibbiy xizmat, obodonchilik ishlari qarovsiz 
boTib, ularga hukumat tomonidan m ablag‘ 
ajratilmagan. Bunday salbiy holatlar m a­
halliy xalqlam ing mustamlakachilarga nis­
batan nafratini oshirib, ularga qarshi g ‘ala- 
yon va qo zg olonlar ko tanshlga olib keldi- 

Download 6,86 Mb.
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   149




Download 6,86 Mb.
Pdf ko'rish