1891-yilda ...
Q o ‘z g ‘olon sabablari ...
Turkiston o ‘lkasida X IX
asrning oxirlarida boMib
o 4tgan qo4z g 4olon 1 ardan biri bu — 1898-yildagi m a
halliy xalqlam ing m ustam lakachilarga qarshi qaratil
gan Andijon qo4z g 4oloni hisoblanadi. Bu q o 4z g 4olonga vodiy aholisi orasida
Dukchi eshon
nom ini
olgan
M uham m ad A li
(1846—1898) rahbarlik qildi.
Dukchi eshon m utaassib dindorlardan edi. U oddiy fizikaviy holatlardan foy
dalanib sodda xalq o 4rtasida m o 4jizalar k o 4rsatgan. U ni «avliyo» deb hisob-
lagan aholi qo4zg 4olonga boshchilik qilishga undagan. 1898-yilning
bahor
faslida vodiyning turli joylarida M uham m ad Ali boshchiligida qo4z g 4olon
b o 4lishi haqida gaplar tarqaladi. B u voqea va Dukchi eshon to 4g 4risidagi
m a’lumotlardan m ustam lakachi m a’m urlar ham xabardor b o 4lgan.
M ahalliy aholining mustam lakachilik jabr-zulm lariga qarshi norozilik
harakatlarining oshkora q o 4zg 4olon k o 4rinishida boshlanib ketishiga 1898-
yil 17-may kuni M uham m ad Ali o 4z odamlari orqali
atrofdagi qishloqlar-
ga xabar tarqatib, qo4zg 4olon boshlash vaqti kelganligini e ’lon qilishi sa
bab b o 4ldi. Shu kuni tunda qo4z g 4olonchilar
tom onidan Tojikqishloqdagi
telegraf simlarining qirqib tashlanishi bilan qo4zg 4olon boshlanib ketdi. U lar
y o 4lda uchragan A saka pristavini o 4ldirdilar. Dukchi
eshon boshchiligidagi
qo4z g 4olonchilar ikkiga b o 4linib, ulam ing biriga Ziyovuddin maxsum bosh
chilik qildi. Q o4zg 4olonchilar Qutchi qishlog4iga yetib borganlarida ular
ning safiga yana 200 kishi, Q o4yli qishlog4iga borganlarida esa mingboshi
G 4oyibnazar o 4z odamlari bilan q o 4shildi. Shundan keyin q o 4zg 4olonchilar
Andijondagi harbiy kazarm aga hujum qildilar.
Q o4zg 4olonchilar bilan m us
tam lakachi m a’m uriy at
harbiy
kuchlari o 4rtasida ro 4y bergan
to 4qnashuvdan
keyin kuchlar
va harbiy qurol-aslahalar teng
b o 4lmaganligi bois q o 4zg 4o-
lonchilar chekinishga m ajbur
b o 4ldilar.
Bu
to 4qnashuvda
harbiy kazarm a jangchilaridan
22 tasi o 4ldirildi, 22
tasi yara-
dor b o 4ldi. Q o4zg 4olonchilar-
68
