|
T texniki kolleciBog'liq NV-konstruksiyası-və-nəzəriyyəsiDövri tezlik dedikdə yolun 1 m
uzunluğunda olan nahamarlıqların sayı nəzərdə tutulur,
= 1 / l .
Xətti tezlik dövri tezliklə
s
= 2
= 2
/ l asılılığı ilə bağlıdır.Xətti və dövri tezlikləri
avtomobilin 1 m/san sürətlə hərəkəti zamanı yolun nahamarlığından ona ötürülən
həyəcanlandırıcı təsir kimi təsvir etmək olar: xətti – saniyədə radianla, dövri –
herslə.Yolun avtomobilə təsiri təsadüfi xarakterdə olub təsadüfi funksiyaların
öyrənilməsində istifadə olunan riyazi statistik metodlarla öyrənilir.
Şək.35. Kosinusoidal nahamarlığın profili
Rəqslər nəzəriyyəsindən məlumdur ki, həyəcanlandırıcı təsirin dinamiki sistemə təsiri
həyəcanlandırıcının və sistemin məxsusi rəqslər tezlikləri nisbətlərindən asılıdır. Məxsusi
və məcburi tezliklərin üst-üstə düşməsi və ya bir-birinə yaxın qiymət alması, rezonans
rəqslərinin yaranmasına səbəb olur. Avtomobil 4 rəqs tezliyinə malik olduğu üçün
rezonans yaradan 4 məcburi rəqs tezliyi mövcuddur. Yolun nahamarlıqlarının
uzunluğunun və avtomobilin hərəkət sürətinin müəyyən qiymətlərində qabaq və ya arxa
hissələrdə rezonans yaranır, kuzovun rəqslərinin amplitudası bir neçə dəfə artır.
Rezonans tezliyi ilə üst-üstə düşməyən tezlikli rəqslərdə kuzovun hərəkəti kiçik olur.
Kuzovun yellənməsinə qeyri-ressoraltı kütlələrin alçaq rəqslər zonasında rəqsləri də təsir
göstərir. Yüksək rəqslər tezliyində (7,0...8,0 Hs) qeyri-ressoraltı kütlələr böyük rəqslərə
məruz qalır. Bu rəqslərin amplitudası nahamarlığın amplitudasından 1,5 dəfə çox olur,
buna görə də təkər yoldan aralanır. Yüksək rəqsli rezonansda kuzova böyük təcil təsir
göstərir, ancaq hərəkət səlisliyi nöqteyi nəzəri ilə bu çox da əhəmiyyətli deyil. Elastik
oturacaqlardan istifadə etməklə sərnişini yüksək tezlikli rəqslərdən qorumaq olur. Onu
demək lazımdır ki, başqa insan orqanizmi yüksək tezlikli təcili daha asan keçirir. Hərəkət
səlisliyinə avtomobilin aparan hissəsinin texniki vəziyyəti də təsir göstərir. Buna misal
olaraq, ressor təbəqələrinin lazımi səviyyədə yağlanmaması, amortizatorlarda mayenin
çatışmaması və ya özlüyünün düzgün seçilməməsini göstərmək olar. Ressor təbəqələri
arasında sürtünmə böyük olarsa rəqs tezliyi artar və nisbi sönmə əmsalının qiyməti
buraxıla bilən həddən çox olar – nahamarlığı keçdikdə avtomobilin kuzovu kəskin
təkanlara məruz qalar. Amortizatorlar rəqsləri söndürərək ressor və şinlərin uzun
ömürlüyünü təmin edir.Avtomobilin hərəkət səlisliyinə səmərəli yükün də böyük təsiri
var. Yükün artması ressoraltı kütləni artıraraq, avtomobilin elastik elementlərinin
deformasiyasını artırır və beləliklə də, kütlə mərkəzi öz yerini dəyişir.
|
| |
