xüsusiyyətlərinin müqayisəli analizini vermək mümkün deyil. Buna səbəb müxtəlif kütləli
avtomobillərin aparan təkərlərində müxtəlif çevrəvi qüvvələrin olmasıdır. Azad qüvvənin
avtomobilin ağırlıq qüvvəsinə-nisbəti-dinamiki-factor-
D-adlanır:
a
W
T
G
F
F
D
/
)
(
.
(7) Dinamiki faktor ölçüsüz kəmiyyətdir. Dartıcı balans ifadəsinin hər tərəfini ağırlıq
qüvvəsinə bölsək,
g
j
g
j
i
f
D
/
/
alarıq. Burada
g
sərbəstdüşmə
təcilidir.Dinamiki faktorun avtomobilin hərəkət sürətindən asılılığının qrafik təsvirinə
dinamiki xarakteristika deyilir (şək.10). Dinamiki xarakteristika ilə müxtəlif kütləli
avtomobillərin dartıcı-sürət xüsusiyyətlərini müqayisə etmək mümkündür. Avtomobilə
düşən yük dəyişdikdə dinamiki xarakteristika dəyişir. Nominal yüklənmədən fərqli
yüklənmə üçün (
m') dinamiki faktorun qiyməti aşağıdakı düsturla tapıla bilər:
,
/
a
m
m
D
D
burada
D'
verilmiş yüklənmə halında
dinamiki faktor;
D
nominal
yüklənmə şəraitində dinamiki faktordur.
Şək.10. Avtomobilin dinamiki xarakteristikası.
Çevrəvi qüvvələrin maksimal qiymətləri adətən, ilişmə şərti ilə məhdudlaşır. Buna görə
də dartıcı və dinamiki xarakteristikalarda maksimal ilişməyə uyğun çevrəvi qüvvəyə (
F
tφ
)
və dinamiki faktora (
D
φ
) uyğun xətlər göstərilir.Avtomobilin dartıcı-sürət xüsusiyyətlərini
müqayisə etmək üçün dinamiki xarakteristikanın xarakterik nöqtələri aşağıdakılardır:
maksimal sürət
V
max
və maksimal sürətdə dinamiki faktor
D
V
; yüksək pillədə
dinamiki faktorun maksimal qiyməti
D
Vmax
və buna uyğun sürət
V
K
(kritik); aşağı
pillədə dinamiki faktorun maksimal qiyməti
D
max
və buna uyğun sürət
V
D
.Hər bir
pillədə dinamiki faktor hərəkət sürətinin müəyyən qiymətində maksimal qiymət alır. Bu
sürət həmin pillə üçün kritik sürət sayılır. Kritik sürətdən böyük sürətlə hərəkət
dayanıqlıdır. Doğrudan da avtomobil yolun müqavimət əmsalının
1
qiymətində
V
al
sürəti ilə hərəkət edirsə (şək.11), yolun müqaviməti
2
-yə qədər artdıqda onun sürəti
azalacaq, dinamiki faktoru isə
2
qiymətinə qədər artacaq.
-nin qiyməti əksinə,
2
-dən
1
-ə qədər azaldıqda avtomobilin sürəti artacaq, dinamiki faktoru isə azalacaq.
I
II
III
IV
D
V
D
V
max
V
a
D
max
D
Vmax
V
к
D
V
Şək.11. Dinamiki faktora görə kritik sürət qrafiki
Beləliklə, avtomobilin sürəti
V
k
-dan böyük olarsa, hərəkətin dayanıqlı
rejimi avtomatik
saxlanılır.
V
k
-dan kiçik sürətlə (məs.,
V
a3
) hərəkət etdikdə
-nin artması sürətin və
dinamiki faktorun azalmasına səbəb olur. Aşağı pilləyə vaxtında keçilməzsə nəticədə
mühərrik sönər.Bəzi hallarda avtomobilin dartıcı-sürət və yanacaq qənaətliyi
qiymətləndirilərkən güc balansı ifadəsindən istifadə edilir. Güc balansı mühərrikin
gücünün müxtəlif müqavimət güclərinə paylanmasını əks etdirir. Axırıncını almaq üçün
(6)
ifadəsinin
bütün
hədlərini
avtomobilin
sürətinə
vurmaq
lazımdır:
;
a
aj
a
w
a
a
T
V
F
V
F
V
F
V
F
aj
w
T
N
N
N
N
,
burada
N
T
aparan təkərlərə ötürülən güc;
N
və
N
w
uyğun olaraq yolun və havanın
müqavimətini dəf etmək üçün sərf edilən güc;
N
aj
avtomobilin sürətlənməsi üçün sərf
edilən gücdür. Dartıcı balansa uyğun olaraq güc balansı da qrafik şəkildə təsvir edilə
bilər (şək.12).
Şək.12. Benzin mühərrikli avtomobilin güc balansı qrafiki
V
D
D
max
V
a3
V
k
V
a2
V
a1
V
a
I
II
III
IV
N
T
N
T
V
a
V
max
V
a
N
T
P
N
aj
N
W
N
N
e
