0,2...0,4 san götürülür
. Şək.15. Avtomobilin tormoz diaqramı:a) yavaşıma təcilinin zaman üzrə
dəyişməsi; b) sürətin zaman üzrə dəyişməsi
Tormoz momenti və uyğun olaraq avtomobilin yavaşıma təcili, yavaşımanın artma vaxtı
t
a
adlanan zaman aralığında artır. Bu müddət sürücünün tormoz pedalını basma
intensivliyindən, həcmlərin dolma və tormoz sistemi elementlərinin
deformasiya
vaxtından asılıdır. Bu isə öz növbəsində tormoz mexanizminin və intiqalının tipindən və
konstruksiyasından asılıdır. Avtomobilin tormoz dinamikasının hesabında adətən,
sürücünün tormoz pedalını tez (ani) basdığı qəbul edilir. Bu zaman yavaşıma təcili xətti
qanunauyğunluqla artır, maksimal yavaşıma isə,
t
a
= 0,05...0,5 san müddətində əldə
edilir. (
t
g
+ t
a
)
tormoz intiqalının işədüşmə vaxtı
t
i
adlanır. Tormoz intiqalının işədüşmə
vaxtı standartlarla reqlamentləşdirilir və 0,6 san-dan çox olmamalıdır.Müəyyən
t
τ
müddətində avtomobil verilmiş
j
τ
yavaşıma təcili ilə hərəkət edir. Avtomobil lazımi sürəti
əldə etdikdən sonra sürücü tormoz pedalını buraxır. Tormozlama sona yetir, avtomobilin
yavaşıma təcili azalır. Tormozsuzlaşma vaxtı (tormozlamanın sona çatması)
t
s
hidravlik
intiqalda təqribən 0,2 san, pnevmatik intiqalda isə 0,5...1,5 san təşkil edir. Tormozlama
avtomobil dayanana qədər davam edərsə, dayanma anında yavaşıma təcili
praktiki
olaraq ani müddətdə sıfıra qədər azalır.Sürücünün maneəni gördüyü andan avtomobilin
tam dayanana qədər keçdiyi yol
dayanma yolu
S
d
adlanır:
S
S
S
rg
d
,burada
S
rg
sürücünün reaksiya vaxtı və tormoz intiqalının gecikməsi vaxtı gedilən yol;
S
τ
tormoz
yoludur. Tormoz yolu
avtomobilə tormoz qüvvələri təsir etdikdə onun getdiyi yoldur.
İşçi və ehtiyat tormoz sistemlərinin effektivliyinin qiymətləndirilmə göstəriciləri
qərarlaşmış yavaşıma təcili jqər və minimal tormoz yoludur S𝜏. Avtomobil qatarları üçün
əlavə qiymətləndirilmə göstəricisi kimi
tormoz intiqalının işədüşmə vaxtı
t
i
-də
götürülür.Stend sınaqlarında cəm xüsusi tormoz qüvvəsi
γ
T
=
F
tor
/
G
a
, işə düşmə vaxtı
t
i
və tormoz qüvvələrinin qeyri-bərabərlik əmsalı
)
/(
)
(
.
.
.
.
э
э
sa
tor
sol
tor
sa
tor
sol
tor
q
F
F
F
F
K
verilir. Qiymətləndirmə göstəricilərinin normativ qiymətləri avtonəqliyyat vasitələrinin
kateqoriyalarına görə ən yaxşı modellərin uyğun parametrləri və inkişaf perspektivləri
nəzərə alınmaqla müəyyən olunur.Mövcud normativlərə görə köməkçi
tormoz sistemi
digər tormoz mexanizmlərindən istifadə edilmədən mailliyi
i = 0,07 olan enişdə
avtomobilin 30 ± 2 km/saat sabit sürətli hərəkətini təmin etməlidir. Köməkçi tormoz
sistemi kimi mühərrik əlavə qurğularsız istifadə edilərsə, sürət 30 ± 5 km/saat
götürülür.Təzə avtomobillərin dayanacaq tormoz sistemlərinin effektivliyi onların (tam
kütlə ilə) texniki şərtlərlə müəyyən olunan maillikdə (eniş və yoxuşda) saxlanılması ilə
müəyyən olunur. Bu zaman mailliyin qiyməti: minik avtomobilləri və avtobuslar üçün −
25%, yük avtomobilləri üçün − 20%, avtomobil qatarları üçün isə − 18%-dən az
olmamalıdır. Dayanacaq tormoz sisteminin tələb olunan momenti hesablandıqda
diyirlənmə müqaviməti nəzərə alınmır.
