|
Tabiiy Geografik qobiqning asosiy xususiyatlari
|
| bet | 146/171 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 1,66 Mb. | | #231734 |
Bog'liq attaestatsiya javoblariIssiqlik energetikasi. 60 – yillarda respublikada elektr energiyasi xosil qilishni ko’p aytirish asosan gazda ishlaydigan yirik IES ni ishga tushirish yo’nalishida olib borildi. Yirik IESlar qurilishi natijasida O’zbekiston energetika sistemasining o’rnatilgan quvvatlari 11,3 ming MVt ga yetdi. Yaqin yillarda Yangi Angren GRESida 8-blak va Talimarjon GRESning 1-blakini ishga tushirish rejalashtirilgan. O’zbekiston Energetika va elektrlashtirish vazirligi tarkibida loyixa, qurilish-montaj, sozlash, ta’mirlash va ishlatish tashkil otlarining to’la majmui energetika tizimining ishonchli ishlashini va istiqbol taraqqiyotini ta’minlaydi. O’zbekiston energetika sistemasi xozir respublika xalq xo’jaligi va aholisining elektr energiyasiga bo’lgan ehtiyojlarini to’la ta’minlamoqda va elektr energiyasini qisman qo’shni davlatlarga eksport qilmoqda. 1997 yilda O’zbekistonda ja’mi 46,0 mlrd. kVt soat, 1999 yilda esa 45,3 mlrd.kVt soat elektr energiyasi ishlab chiqarildi.
51-aglomeratsiya megapolis va oykumenapolislar
Aglomeratsiya, aholi punktlari aglomeratsiyasi — aholi punktlari, aso-san shaharlar, shuningdek qishloqlarning intensiv xoʻjalik, mehnat va madaniy-maishiy hamda rekreatsion aloqalar bilan bogʻlanib, yagona birlikni tashkil qilgan kompakt hududli guruhi. Aholining guruh boʻlib joylashishining eng rivoj-langan shakllaridan biri. Shaharlarda (asosan yirik shaharlar atrofida) aholining toʻplanishi asosida vujudga kelgan va rivojlangan. Monotsentrik Aglomeratsiya va politsentrik Aglomeratsiya a. boʻladi. Aglomeratsiya uchun aholi yashaydigan hududlarning yaqinligi, aholining 150mehnat qilish uchun shahar atrofidan shahar markaziga borishi xos. Urbani-zatsiya jarayonida Aglomeratsiya dunyo boʻyicha koʻpayib bormoqda. Oʻzbekistonda 2 yirik Aglomeratsiya (Toshkent, Fargʻona-Margʻilon) bor. Toshkent Aglomeratsiyada 60% shahar va 40% qishloq aholisi, Fargʻona-Margʻilon Aglomeratsiyada 50% shahar aholisi va 50% qishloq aholisi yashaydi (1999).
Aglomeratsiya - bu o'z tumanlari va chekkalari bo'lgan shahar yoki bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan joylarda bir-biriga bog'langan shahar. Shuni ta'kidlash kerakki, qo'shni shahar va qishloqlar aglomeratsiyani anglatmaydi. Uning ma'lum mezonlari bor. Ulardan biri mayatnik migratsiyasi deb ataladi. Ushbu murakkab atama taniqli sayohatlarni, masalan, shahar atrofidan shaharga yoki kichik aholi punktidan kattagacha ishlash, o'qish, xarid qilish va hokazolarga yashiradi.
Aglomeratsiyani tanib olishimiz mumkin bo'lgan yana bir muhim belgi - transportga kirish imkoniyati. Oddiy qilib aytganda, aglomeratsiya aholisi uning ichida harakatlanish bilan bog'liq muammolarga duch kelmaydilar - aholi punktlari bir-biri bilan avtomobil va temir yo'llari, ba'zan suv transporti bilan bog'langan.
Aglomeratsiyalar ikki xil - monosentrik va politsentrik. Nomidan ma'lum bo'ladiki, birinchisi bitta yadroga ega - kichikroq aholi punktlarini jalb qiladigan katta shahar. Masalan, Moskva aglomeratsiyasi monotsentrik hisoblanadi. Politsentrik aglomeratsiyalarga kelsak, bir-biri bilan bog'langan bir nechta markazlar mavjud. Ularni konkuratsiya deb ham atashadi. Konuratsiyaning eng mashhur namunasi - Germaniyaning Rur mintaqasidagi shaharlarning klasterlanishi.
"Eng yirik metropoliten" toifasida chempion Yaponiya - Tokio metropolitenida 35 millionga yaqin aholi istiqomat qiladi. Rossiyada, kutilganidek, eng kattasi Moskva va Sankt-Peterburg aglomeratsiyalari, uchinchi o'rin esa Samara-Togliatti.
Aglomeratsiyadagi shaharlarning birlashishi haqiqati yaxshi yoki yo'qligini aniq aytish mumkin emas. Bir tomondan, bu jarayon odatda iqtisodiy jihatdan foydali bo'ladi, korxonalar nafaqat funktsional, balki geografik jihatdan ham birlashtiriladi, tegishli infratuzilma qurilmoqda va ma'muriy resurslar birlashtirilmoqda.
Boshqa tomondan, har qanday yirik ta'lim singari, aglomeratsiyani boshqarish nihoyatda qiyin, joylarda hal qilinishi mumkin bo'lgan bir qator muhim masalalar "markaz" ga o'tadi va korruptsiya uchun zamin yaratiladi.
Biroq, bugungi kunda "ortiqcha" lar "minuslar" dan sezilarli darajada ustun kelmoqda va shu sababli tobora ko'payib borayotgan aglomeratsiyalar va megalopoliyalar mavjud
|
| |
