3.13 Nefelometriya va Turbidimetriya usullari
Nurlanishning sochilish parametrlarini ro’yxatga
olishga asoslangan
miqdoriy tahlil nefelometriya va turbidimetriya orqali amalga oshiriladi. Ko’p
hollarda sochilish tarqalayotgan dispers zarrachalar kattaligi ortishi va
tushayotgan nurlanishning to’lqin uzunligi kamayishi bilan kattalashadi. Diametri
λ bilan mutanosib bo’lgan zarralar uchun Reley tenglamasi bo’yicha (3.12)
sochilish intensivligi λ
4
ga teskari proportsional ravishda ortadi.
Zarracha
o’lchami oshgan sari sochilish intensivligining λ ga bog’liqligi kamayadi.
𝐼 = 𝐼
0
24𝜋
3
(
𝑛
1
2
− 𝑛
0
2
𝑛
1
2
+2𝑛
0
2
)
2 𝑣𝑉
2
λ
4
(3.12)
Bunda:
𝐼
0
= tushayotgan nur intensivligi,
𝑛
1
𝑣𝑎 𝑛
0
dispers
faza va
dispers muhitlarning nur sindirish ko’rsatkichi, v – hajm birligidagi zarrachalar
soni (zarrachalar kontsentratsiyasi), V – bitta zarrachani hajmi, λ – tushayotgan
nurlanish to’lqin uzunligi.
Nefelometriya
eritmadagi
zarralar
ta’sirida sochilgan yorug’lik
intensivligini o’lchashga asoslangan. Tahlil mobaynida
modda kolloid holatga
o’tkaziladi va kolloid zarrachalarning miqdori sochilish darajasi bilan aniqlanadi.
Usul oqsil, dori moddalar tahlilida, suvning loyqaligini aniqlashda, kukunlarning
dispers tahlilida qo’llanilish topdi. Bu usul yuqori molekulyar og’irlikdagi
birikmalar (YuMB) ning molekulyar massalarini, dispers sistemalarning shakli va
o’lchamlarini tahlil qilishda qo’llaniladi.
Turbidimetrik analizda zarrachalarni o’z ichiga olgan tadqiq qilinayotgan
eritmadan o’tgan va sochilgan zarrachalar
tomonidan yutilishi tufayli
kuchsizlangan yorug’lik oqimi qayd qilinadi. Susayish koeffitsienti muallaq
zarrachalar
kontsentratsiyasiga
proportsional
bo’lib,
ma’lum
bir
kontsentratsiyalar diapozonida Buger-Lambert-Ber qonuniga bo’ysunadi.
Aralashtirilayotgan eritmalarning kontsentratsiyasi, aralashtirish tartibi va tezligi,
harorati, begona aralashmalarning mavjudligi
va boshqalar olingan tadqiq
qilinadigan eritmalarning zarralarining o’lchamiga va optik xossalariga ta’sir
ko’rsatadi. Shuning uchun ham kolloid eritmalar yaratish va ularning
barqarorligini ta’minlash sharoitlariga qat’iy amal qilish kerak bo’ladi.
Muallaq
moddalar kam eruvchan bo’lishi va tahlil davomida cho’kib qolmasligi kerak.
Suspenziya
va
emulsiyalarning
turg’unligini
oshirish
uchun
tahlil
stabillashtiruvchi qo’shimchalar qo’shilgan holda suvli-organik muhitda olib
