Jadval. Ko’rinadigan va UB spektridagi spektroskopiya

3.13 Nefelometriya va Turbidimetriya usullari 
Nurlanishning sochilish parametrlarini ro’yxatga olishga asoslangan 
miqdoriy tahlil nefelometriya va turbidimetriya orqali amalga oshiriladi. Ko’p 
hollarda sochilish tarqalayotgan dispers zarrachalar kattaligi ortishi va 
tushayotgan nurlanishning to’lqin uzunligi kamayishi bilan kattalashadi. Diametri 
λ bilan mutanosib bo’lgan zarralar uchun Reley tenglamasi bo’yicha (3.12) 
sochilish intensivligi λ
4 
ga teskari proportsional ravishda ortadi. Zarracha 
o’lchami oshgan sari sochilish intensivligining λ ga bog’liqligi kamayadi. 
𝐼 = 𝐼
0
24𝜋
3
(
𝑛
1 
2
− 𝑛
0
2
𝑛
1 
2
+2𝑛
0
2
)
2 𝑣𝑉
2
λ
4
(3.12) 
Bunda: 
𝐼
0
= tushayotgan nur intensivligi, 
𝑛
1
𝑣𝑎 𝑛
0
dispers faza va 
dispers muhitlarning nur sindirish ko’rsatkichi, v – hajm birligidagi zarrachalar 
soni (zarrachalar kontsentratsiyasi), V – bitta zarrachani hajmi, λ – tushayotgan 
nurlanish to’lqin uzunligi. 
Nefelometriya 
eritmadagi 
zarralar 
ta’sirida sochilgan yorug’lik 
intensivligini o’lchashga asoslangan. Tahlil mobaynida modda kolloid holatga 
o’tkaziladi va kolloid zarrachalarning miqdori sochilish darajasi bilan aniqlanadi. 
Usul oqsil, dori moddalar tahlilida, suvning loyqaligini aniqlashda, kukunlarning 
dispers tahlilida qo’llanilish topdi. Bu usul yuqori molekulyar og’irlikdagi 
birikmalar (YuMB) ning molekulyar massalarini, dispers sistemalarning shakli va 
o’lchamlarini tahlil qilishda qo’llaniladi. 
Turbidimetrik analizda zarrachalarni o’z ichiga olgan tadqiq qilinayotgan 
eritmadan o’tgan va sochilgan zarrachalar tomonidan yutilishi tufayli 
kuchsizlangan yorug’lik oqimi qayd qilinadi. Susayish koeffitsienti muallaq 
zarrachalar 
kontsentratsiyasiga 
proportsional 
bo’lib, 
ma’lum 
bir 
kontsentratsiyalar diapozonida Buger-Lambert-Ber qonuniga bo’ysunadi. 
Aralashtirilayotgan eritmalarning kontsentratsiyasi, aralashtirish tartibi va tezligi, 
harorati, begona aralashmalarning mavjudligi va boshqalar olingan tadqiq 
qilinadigan eritmalarning zarralarining o’lchamiga va optik xossalariga ta’sir 
ko’rsatadi. Shuning uchun ham kolloid eritmalar yaratish va ularning 
barqarorligini ta’minlash sharoitlariga qat’iy amal qilish kerak bo’ladi. Muallaq 
moddalar kam eruvchan bo’lishi va tahlil davomida cho’kib qolmasligi kerak. 
Suspenziya 
va 
emulsiyalarning 
turg’unligini 
oshirish 
uchun 
tahlil 
stabillashtiruvchi qo’shimchalar qo’shilgan holda suvli-organik muhitda olib 

boriladi. 

Download 4,55 Mb.