|
Aralashmaning har bir komponenti ma’lum ushlanish koeffitsientiBog'liq ber burger formulasiAralashmaning har bir komponenti ma’lum ushlanish koeffitsienti
bilan tavsiflanishi mumkin. Ushlanish koeffitsienti
𝑹
𝒇
komponentning
taqsimlanish koeffitsienti bilan bog’liq va quyidagi nisbat bilan aniqlanadi:
𝑹
𝒇
=
komponentning boshlang′ich nuqtadan siljigan masofasi
erituvchining boshlang′ich nuqtadan siljigan masofasi
4.12 rasmda beshta boshlang’ich nuqtalari qo’yilgan xromatografik
plastinka ko’rsatilgan. X noma’lum moddasi B va C moddalarning aralashmasi
ekanligini ko’rish qiyin emas. Bundan tashqari ko’rinib turibdiki, C namunasi
frontda bitta nuqta beryapti – demak u sof moddaga, C’ namunasi esa
aralashmadir, chunki u frontgacha ikkita turli nuqtalar beryapti. Bu esa unda ozroq
A moddasi borligini ko’rsatadi.
C modda uchun ushlanish koeffitsienti quyidagi bog’liqlik bilan aniqlanadi:
𝑅
𝑓
(𝐶) = 𝑥/𝑦
4.12 Rasm. Tajribadan keyin YuQX plastinkasida ajratish natijasi
ko’rinishi. x- noma’lum modda, A va B toza moddalardir. Modda C ikki xil
namunada (C va C’) berilgan.
Yupqa qatlamdagi xromatografiya (YuQX) yordamida quyi hamda yuqori
molekulali birikmalarni ajratsa bo’ladi. Ya’ni ularni rangiga yoki siljish
masofasiga qarab farqlasa bo’ladi. Biror bir kerakli moddani ajratib olish uchun
avvalambor o’sha tur moddalarni tajribada sinab ko’rishimiz lozim bo’ladi. Agar
modda oldindan mahlum bo’lsa, adabiyotlardan foydalangan holda ham ranglarga
va u moddalarning R
f
surilish masofasiga qarab farqlashimiz mumkin bo’ladi.
Nazariy jihatdan, rangi va siljish masofasi nuqtai-nazaridan bir-biriga mos
kelayotgan moddalar aynan bir xil modda bo’lishi mumkin deb ayta olishimiz
mumkin.
YuQXning asosiy afzalliklari quyidagilardir:
- Oddiylik
- Ba’zan o’ta yuqori aniqligi
- Universal proyavitellar borligi
- Juda turli-tuman xossalarga ega moddalarni ajratish imkoniyati.
Asosiy kamchiliklari:
- Samaradorligi pastligi (ba’zan selektivligi)
- Vaziyatga bog’liqlik
- Laboratoriyalararo yomon takrorlanuvchanlik.
|
| |
