|
Avtomatlashtirilgan tizimga qo'yiladigan talablar
|
| bet | 6/25 | | Sana | 28.07.2024 | | Hajmi | 1,86 Mb. | | #268854 |
Bog'liq DissertatsiyaAvtomatlashtirilgan tizimga qo'yiladigan talablar.
Oliy ta’lim muassasalarida amalga oshirilayotgan dars jarayonlarni avtomatlashtirishning eng muhim maqsadlaridan biri yagona axborot tizimini yaratishdir. Yagona axborotni saqlash markazi (yagona ma'lumotlar bazasi) alohida foydalanuvchilarning funksiyalarini optimallashtirish imkonini beradi. Universitetlar yagona ma'lumotlar bazasiga ega bo'lganligi sababli, ishlab chiqilayotgan tizim uni yagona ma'lumotlar bazasiga kiritish imkoniyatini ta'minlashi kerak. Bu universitetning yagona maʼlumotlar bazasida saqlanadigan barcha maʼlumotlardan foydalanish imkonini beradi.
Dasturiy mahsulotning tuzilishi 1-rasmda ko'rsatilgan.
1. Rasm. Dasturiy mahsulotning strukturasi
Asosiy ob'ektlarning xususiyatlari:
"Ma'lumotlar bazasi" o'z ichiga quyida ma'lumotlarni oladi: fakultetlar va guruhlar haqida, o'quv rejalari va sinflar, o'qituvchilar, shuningdek, qo'shimcha ma'lumotnomalar.
Do'stona "Foydalanuvchi interfeysi" ekranda ko'rsatilgan ma'lumotlarning yuqori ma'lumotlar mazmunini ta'minlashi, ma'lumotni qulay chiqarishni va foydalanuvchi tomonidan ma'lumotlarni keyinchalik qayta ishlashni tashkil etishi, shuningdek, foydalanuvchi operatsiyalarini minimallashtirishi kerak.
Tizim universitet kafedralarining ish yukini va shtatlarini hisoblashda universitetlarda qabul qilingan vaqt standartlarini hisobga olishi kerak.
Hisobot shakllari to'liq ma'lumotni quyidagicha taqdim etadi: yil uchun mutaxassisliklar va kafedralar yuklamalari bo'yicha; ma'lum vaqt uchun kafedralar bo'yicha shtat birliklarining standart soni bo'yicha.
Belgilangan maqsadlarga erishish usullari quyidagilardan iborat:
Методами достижения поставленных целей являются:
oliy ta’lim muassasasining yagona ma'lumotlar bazasini yaratish;
qulay foydalanuvchi interfeysini yaratish;
hisobot shakllarini yaratish va chiqarish.
UCTP (University/College Transfer program) dastur masalalarining tarkibi.
Eng umumiy ko'rinishda, dars jadvali tuzish vazifasi vaqt bo'yicha berilgan cheklangan hodisalar to'plamini taqsimlashdan iborat. Bunday holda, cheklangan resurslarni va boshqa mumkin bo'lgan cheklovlarni hisobga olish kerak.
Oliy ta’lim muassasasida dars jadvalini tuzish uchun zarur bo'lgan dastlabki ma'lumotlarga quyidagilar kiradi: talabalar guruhlari va o'rganiladigan fanlar ro'yxati, guruhlar bo'yicha o'quv yuklamasi.
Resurs - bu darslarni o'tkazish uchun ishlatiladigan hamma narsa: berilgan guruhlarda ba'zi fanlarni o'qiy oladigan o'qituvchilar, darslarni o'tkazish uchun sinflar va laboratoriyalar. Ushbu ma'lumotlar tegishli ro'yxatlar bilan berilgan.
Dars jadvalni tuzishda cheklovlar quyidagilardir: haftada mashg'ulot kunlari soni, kuniga maksimal darslar soni.
Har bir guruh uchun haftaning kunlarida dars jadvalini tuzish, haftaning har bir kunida o'quv xonalarini taqsimlash va ularning xohish-istaklarini inobatga olgan holda o'qituvchilarga yuklamani kun bo'yicha taqsimlash talab etiladi. Jadval turli mezonlar bo'yicha maqbul bo'lishi kerak, ular ham shakllantirilishi kerak.
Amalga oshirish mumkin bo'lgan jadval - bu bir qator talablarni (qat'iy cheklovlarni) qondiradigan, shu jumladan:
1. Qatnashuvchilar mavjudligi har bir auditoriyaning ma'lum taymslotdan foydalanishni taqiqlovchi mavjud bo'lmagan dars jadvalga ega ekanligini anglatadi. (taymslot – ing. timeslot – vaqt yacheykasi).
2. O'quv birligi va o'quv xonalarining mosligi - har bir o'quv birligi uchun amaldagi o'quv xonalari ro'yxati mavjud.
3. O'qituvchilarning mavjudligi - o'qituvchining ma'lum taymslotda universitetdan tashqarida ekanligini ko'rsatadigan "o’qituvchi grafigi" mavjud.
4. Talaba va o'qituvchining ikkita o'quv birligining mosligi - har bir talaba va har bir o'qituvchi bitta vaqt oralig'ida faqat bitta elementar jarayonda qatnashishi mumkin.
5. Auditoriya uchun qulaylik - jadvalda qo'shni taymslotda ajratilgan ikkita sinf o'qituvchi yoki talabalarga nisbatan o'tish vaqtida "borish mumkin" bo'lishi kerak.
Ushbu cheklovlarni ikki guruhga bo'lish maqsadga muvofiqlashtiriladi: statik va dinamik. Birinchisini rejalashtirishdan oldin hisobga olish mumkin, ikkinchisini rejalashtirish jarayonida yoki jarayon tugallangandan keyin tekshirish mumkin.
Statik qattiq cheklovlarni hisobga olish uchun jadvallar to'plamini yaratish algoritmi va o'quv birligi uchun tegishli panjara hujayralari ro'yxatini tuzish algoritmi talab qilinadi. Jadvalni tuzish jarayonida dinamik qattiq cheklovlarni tekshirishni soddalashtirish uchun bizga o'quv bo'linmalarini bitta vaqt oralig'ida joylashtirishni taqiqlashni o'rnatish algoritmi va sinflar o'rtasida o'tishning mumkin emasligini nazorat qiluvchi sinflar masofasini aniqlash algoritmi kerak [2].
Rasmiylashtirishning keyingi bosqichi jadvalning kerakli xususiyatlarini (yumshoq cheklovlar) tahlil qilish bu 3 guruhda to'plangan:
1. Umumiy tarkib:
1.1. Ma'ruzalarni ish kunining boshida rejalashtirish maqsadga muvofiqdir.
1.2. Auditoriyadagi bo'sh o'rindiqlar soni ko'p bo'lmasligi kerak.
2. Muayyan o'qituvchining jadvaliga bo'lgan istagi:
2.1. O'qituvchi tomonidan kuniga o'tkaziladigan mashg'ulotlar soni belgilangan qiymatdan oshmasligi kerak.
2.2. O'qituvchining ish jadvalida bo’sh kataklar "oknolar" bo'lmasligi kerak.
2.3. Taymslot vaqt oralig'i uchun o'quv binolari o'rtasida "o'tish" yo'qligi ma'qul.
3. Muayyan talabaning jadvaliga bo'lgan istagi:
3.1. Talaba qatnashishi kerak bo'lgan kunlik mashg'ulotlar soni belgilangan qiymatdan oshmasligi kerak.
3.2. Talabalar jadvalida bo’sh kataklar "oknolar" bo'lmasligi kerak.
3.3. Taymslot vaqt oralig'i uchun o'quv binolari o'rtasida "o'tish" yo'qligi ma'qul.
Muammo bayonini to'ldirish uchun siz tuzilgan jadvalning sifatini baholashingiz mumkin bo'lgan mezonni ishlab chiqishingiz kerak. Ro'yxatga olingan yumshoq cheklovlarning har biri tegishli cheklovning buzilishi darajasini baholaydigan o'z jadvali sifat mezonini tashkil qiladi. Ko'p mezonlarning mavjudligi darslarni rejalashtirish vazifasini ko'p mezonli vazifalar sinfiga kiritish imkonini beradi. Shu bilan birga, sifat mezonlari bir-biriga zid keladi: mezonlardan birining eng yaxshi qiymatiga ega bo'lgan jadvalni olish istagi boshqa mezonlarning (bir yoki bir nechta) qiymatlarining yomonlashishiga olib keladi. Jadvalning sifat mezonini tuzishda mumkin bo'lgan murosaga 8 qisman mezonning (yumshoq cheklovlar soniga ko'ra) qo'shimcha konvolyutsiyasi normallashtiruvchi koeffitsientlar kiradi:
Muayyan mezonlarni baholash ularning qiymatlarini taqqoslash uchun amalga oshiriladi. Qisman mezonlarning har biri noldan birgacha bo'lgan qiymatlarni qabul qilganda ideal holat bo’ladi.
|
| |
