Ta’lim tizimida innovatsiya va ularning amaliy tadbiqlari: muammolar va yechimlar

MUHOKAMA VA NATIJALAR

• 
  Kreativlik – bu madaniyat vositasi asosida shaxs sifatida shakllanish jarayonida namoyon bo‘ladigan shaxsning shaxsiy sifati (fazilati)dir.
  
• 
  Kreativlik – bu insonning shaxsiy xususiyati bo‘lib, uning o‘z-o‘zini takomillashtirib va rivojlantirib borishi bilan bog‘liq.
  
• 
  Psixolog olimlar tomonidan kretivlikning qo‘yidagi ikkita komponenti aniqlangan. Bular:
  

• 
  Shaxsiy mazmun. Ya’ni har bir insonning shaxsiy hayotining umum mazmuni. Bu mazmun madaniyatshunoslik bilan bog‘liq. Har bir inson biron bir soha yoki faoliyat bilan shug‘ullanar ekan, u kreativlik, ya’ni yaratuvchanlik munosabatda bo‘ladi va uni iloji boricha chiroyli, insonlarni o‘ziga tortishga yo‘naltiriladi. Bu esa o‘z navbatida insoniyatning madaniyatga yo‘naltirilganligidir.
  
• 
  Signifikatsion ko‘nikmalar.
  
• 
  Kreativlikni tashxis qilish psixosemiotik tahlil bilan bog‘liq Kreativlikning darajasini aniqlash qo‘yidagilar bilan belgilanadi:
  
• 
  shaxsiy ma’noning rivojlanish darajasi;
  
• 
  verballi belgilar sistemasini yaratish ;
  
• 
  Ta’lim olish kengligi ikkinchi semiotik tizimni tashkil etadi. Uning kreativlikni rivojlantirishga ta’siri gomomorfizik madaniyat bilan bog‘liq.
  
• 
  Psixologiya fanida kreativlik bilan bog‘liq bo‘lgan qo‘yidagi jihatlarni aniqlashga doir qator metodlar tavsiya etilgan. Lekin bu metodlar bevosita kreativlikni emas, balki kreativlikni belgilab beruvchi muayyan jihatlarni aniqlashga qaratilgandir. Bular:
  
• 
  Psixosemiotik analiz metodlar: mualliflik matnlarni analiz qilishning psixosemiotik tashxislash metodi ,E.Torrens metodi, D.A.Leont’ev metodi, G.Myurreyning «Tematik appertseptiv matn» metordi, ekspertlarning baholari metodi.
  
• 
  Ijtimoiy intellektni (aqlni) aniqlashga doir metodlar: Dj. Gilford va M. Salliven metodi, T.Lirining insonlararo muloqotlarni aniqlash metodikasi, xarakterning aktsentuatsiyaini aniqlash metodlari.
  
• 
  Matnlarni psixosemiotik tahlil qilish metodlari; «ko‘lam» va «leksik boylik», komp’yuter dasturlari: Microsoft Access ma’lumotlar bazasi vah.k.
  

• 
  Kreativlik shaxsiy mazmun va unga doir belgilarning ob’ektivligi bilan belgilanadi.
  
• 
  Kreativlikning rivojlanishi uning komponentlerining rivojlanishiga bog‘liq. Bular: shaxsiy mazmun va signifikatsion ko‘nikmalar.
  
• 
  Kreativlikni tashxis qilish - ijodiy faoliyatning maxsulotining ko‘satkichlari bilan bog‘liq.
  

• 
  O‘quvchining shaxsiy ma’nolarining ko‘satkichlari sifatida: ma’no va mazmun, vaqt, leksik boylik, javobgarlik, ob’ektotsentrizm, sub’ektotsentrizm, tema.
  
• 
  O‘quvchining signifikatsion ko‘nikmalarining ko‘satkichlari sifatida:
  

• 
  erkinlik va cheklanganlikning protsessual’ ambivalentliligi;
  
• 
  madaniy jihatdan cheksizlik va cheklanganlikning transtsendental’ligi;
  
• 
  real’ ob’ektlilik;
  
• 
  belgilar sistemasining kontinual’li ma’nosi va diskretivligi.
  

1. 
   Nutq ob’ektivliligi jarayonida sub’ektiv sistematizatsiyalanadi
   
2. 
   Kreativlik badiiy va oddiy nutq bilan tavsiflanadi.
   
3. 
   Monologik va yozma nutq muallifning sub’ektivliligini bildiradi, maktab inshosi – psixodiagnostik tahlilning ob’ekti hisoblanadi. Uning yordamida shaxsning shaxsiy sifatlarini aniqlash mumkin.
   
4. 
   Nutqdagi kreativlik erkinlik asosida amalga oshirilib, uning erkinligi til va nutq qonuniyatlariga amal qilgan bo‘lsa da cheksizdir
   
5. 
   Matnni tuzishda ongli va ongsiz jarayonlar amalga oshiriladi; Ongli – ya’ni bunda matnning semantik o‘ziga xosligi, ikkinchi holatda esa – sintaksislik (shaklni).
   
6. 
   Matnda shaxs bir butun holatda namoyon bo‘ladi; matnning barcha elementlari va uning arxitektonikasi muallifning shaxsiy o‘ziga xosligida reprezentatsiyalanadi .
   
7. 
   Sistemani tashil etuvchi shaxsning sifatlari shaxsiy ma’noga ega bo‘ladi.
   
8. 
   Kreativlik til vositasida shaxsiy ma’no va mazmunni amalga oshirishni ifoda etish jarayonida ko‘rinadi