Ta’lim vazirligi d. M. Umarova, M. A. Bo‘ronova logistika

Misol.
M ebel fabrikasi oshxona mebeli uchun stollar ishlab chiqaradi. 
Stolda idish yuvish moslamasi joylashtiriladi, u o ‘z o ‘rnida issiq 
va sovuq suv krani bilan komplektlanadi,
Id ish yuvish m oslam asi va sm esitellarga b o lg a n ehtiyoj 
ikkilamchi deb ataladi, chunki u birlam chi ehtiyoj (ish stollari 
m iqdori)dan kelib chiqadi. Agar idish yuvish m oslam alari va 
smesitellar savdo-sotiq tarm og‘iga zarur ehtiyot qismlari sifatida 
yetkazilsa, unda bu mahsulotlarga ham birlam chi, ham ikkilamchi 
ehtiyojlar o'rinli b o ‘3adi.
Ikkilamchi ehtiyoj hisobida quyidagilar berilishi ko‘zda tutiladi: 
hajm va m uddatlar to ‘g‘risida m a’lum otlarni o ‘z ichiga olgan 
birlam chi ehtiyojlar; o !ziga xosligi yoki q o ‘llanilishi haqida 
m a’lumotlar; qo‘shimcha yetkazib berish imkonining mavjudligi; 
korxonaning q o ‘l ostida bo ‘lgan m ateriallar miqdori, Shuning 
uchun ikkilamchi ehtiyojlarni aniqlash uchun hisobning deter­
m inant uslublari q o ‘llaniladi.
Agar o ‘ziga xos jihatlam ing yo‘qligi yoki materiallarga b o lg a n
ehtiyojning kamligi natijasida bu uslubni q o llab bolm asa, u holda 
xom ashyo va m ateriallar harakati h aqida m a ’lu m o t asosida 
ehtiyojlar bashorat qilinadi.
Uchlam chi ehtiyoj deb ishlab chiqarishni yordamchi material­
larga va eskiruvchi moslamalarga b o lg a n ehtiyoji tushuniladi. U 
ikkilamchi ehtiyojdan kelib chiqqan holda m ateriallam i ishlatish 
ko'rsatkichiari asosida aniqlanadi (ehtiyojlarni determinantlar orqali 
aniqlash), bunda mavjud m ateriallar harakati asosida statistik 
hisoblar ohb boriladi yoki ekspertli yo‘nalislilar ishlatiladi.
Mavjud xarajatlar hisobidan kelib chiqqan holda materallarga 
brutto va netto ehtiyojlar ajratiladi.
Brutto ehtiyoj deb rejali davr m obaynida materiallarga b o lg a n
ehtiyoj tushuniladi, bunda omborda yoki ishlab chiqarishda mavjud 
zaxiralar hisobga olinmaydi. N etto ehtiyoj deb rejali davr davomida 
materiallarga b o lg an ehtiyoj tushuniladi, bunda aksincha mavjud 
zaxiralar hisobga olinadi. U m a’lum m uddat mobaynida omborda 
mavjud zaxiralar bilan brutto ehtiyoj o lta sid a g i farq sifatida 
aniqlanadi.
170

Amaliyotda m ateriallarga b o ‘lgan um um iy ehtiyoj qo ‘shim cha 
ehtiyojning brutto ko ‘rsatkichiga nisbatan о ‘sib boradi, bu ehtiyoj 
ishlab chiqarishdagi brak va m oslam alam i sozlash ham da texnik 
xizm at k o ‘rsatish bo ‘yicha ishlatilib borilishi bilan asoslanadi. 
O m borda mavjud zaxiralar bilan taqqoslangandan keyin qoldiq 
ehtiyoj kelib tushishi zarur bo ‘lgan zaxiralar m iqdoriga m oslash- 
tiriladi.
M ateriallarga b o ‘lgan h ar xil turdagi ehtiyojlam ing o ‘zaro 
ta ’siri 

Download 8,34 Mb.