IV BOB. TAQSIMOT LOGISTIKASI
Reja:
1. Taqsimot logistikasining obyekti, predmeti va fitnksiyalari.
2. Taqsimot logistikasining sohalarda qo'llanilishi va o ‘zaro hamkorligi.
3. Logistik tizimda mahsulotlar taqsimotining asosiy kanallari va vositalari.
4. Taqsimotni boshqarish tizimlari va strategiyasi.
4.1. Taqsimot logistikasining obyekti,
predmeti va funksiyalari
Taqsimot logistikasi tushunchasi. Taqsimot logistikasi — bu
turli ulguiji xaridorlar o‘rtasida materiallar oqimini taqsimlash
jarayonida, ya’ni tovarlarni ulgurji
sotish jarayonida amalga
oshiriladigan bir-biri bilan bogTiq faoliyatlar majmuasidir.
Taqsimot logistikasining asosiy maqsadi kam xarajatlar bilan
kerakli tovarlarni kerakli vaqtda kerakli joyga yetkazilishini ta’min
lash. Talablarni aniqlash va uiarga qiziqtiradigan omil topish bilan
shug'ullanadigan marketingdan farqli ravishda taqsimlovchi logis
tika kam xarajatlar bilan marketing tomonidan shakllangan talabni
qondirishga xizmat qiladi.
Bunda iste’molchining asosiy mahsulotga bo‘lgan ehtiyojini
qondirishda quyidagi vazifalardan kelib chiqish lozim: tovarni o‘z
vaqtida yetkazib berish,
buyurtmachining favqulotda
talablarini
qondirishga qodirlik, tovar ortish-tushirish ishlarida ehtiyotkorlik
ko‘rsatish, ishlab chiqaruvchining nuqsonli mahsulotlami tez ai~
mashtirib berishga hamda tovar-moddiy zaxirani ma’lum darajada
ushlab turishga tayyor turishi.
Demak, taqsimot deganda mahsulotni o‘rash, ekspeditsiya
qiiish,
sotuvni boshqarish, mol yetkazib beruvchining omborida
tayyor m ahsulotni saqlash, tayyor m ahsulot uchun om bor
xo‘jaligini, ombordan tayyor mahsulotni jo ‘natish uchun transport
xo‘jaligi tushuniladi.
58
Taqsimot
sohasida logistika strategik, tashkiliy, moliyaviy va
boshqa o'zaro bog‘langan moddiy, axborot, moliyaviy noishlab
chiqarish davridagi oqimlarning egiluvchan boshqaruv tizimidan
iborat.
Taqsimot logistikasining o‘rganish
obyekti deb yetkazib beruv-
chidan iste’molchigacha moddiy oqim harakatining bosqichlariga
aytiladi.
Tovarning iste ’m olchiga jism oniy yetib borish jarayoni
taqsimlash logistikasining o'rganish predmetidir.
Taqsimot logistikasining asosiy funksiyalari quyidagilardir:
1. Xaridorlar talabini aniqlab, unga javob berish (qondirish)ni
tashkil etish.
2. Tovar yetkazib berish, iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish
bo‘yicha xo'jalik aloqalarini o‘matish.
3. Taqsimot kanallarining tashkiliy tizimini qurish.
4. Tayyor mahsulot zaxiralarini to‘plash (yig‘ish),
saralash va
joylash.
5. Tayyor mahsulot, bo‘sh idishlar, chiqindilami transpor-
tirovka qilish.
6. Zaxiralarni boshqarish, tovarlarni konsolidatsiya (birlashuvi)
qilish va tarqatish.
7. Tovar o'tishi (harakati)ning muqobil
shakllarini tanlash va
savdoni tashMl etish.
8. Tayyor mahsulot va logistik servis sifat standartini qo‘llash.
9. Taqsimotni monitoring qilish va axborot bilan ta’minlash.
Taqsimot logistikasi vazifalarining tarkibi ikki darajaga: ichki
va tashqi vazifalarga bo‘linadi. Ichki taqsimot logistikasi korxona
darajasida quyidagi masalalami hal etadi:
1. Buyurtma qabul qilib, uni bajaradi.
2. Sotuv jarayonini rejalashtiradi.
3 .0 ‘ram turini tanlaydi, komplektlash bo‘yicha qaror qabul
qiladi,
shuningdek, jo ‘natishdan aw al bajarilishi zarur bo‘lgan
operatsiyalarni tashkil etadi.
4. Mahsulotni jo ‘natishni tashkil etadi.
5. Yetkazib berish va transport orqali jo ‘natish nazoratini
tashkil qiladi.
59
6. Sotilgandan keyingi xizmat ko'rsatishni tashkil etish.
Tashqi taqsimot logistikasi vazifalariga quyidagilar kiradi:
1. Taqsimot kanali arxitekturasini (me’morchiligini) tanlash.
2. Taqsimot kanali ishtirokchilari bilan ishni tashkil qiiish
(savdo vositachilari).
3. Tayyor mahsulotning taqsimot strategiyasini tanlash.
4. Baho belgilash strategiyasini tanlash.
5. Mahsulotni bozorga olib kirish bo‘yicha tadbirlarni tashkil
etish.
6. Korxona mahsulotining bozordagi holatini nazorat qiiish va
maqsadli segmentlardagi mahsulot pozitsiyasining tahlili.
7. Mijozlar bilan ishlash va sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishni
tashkil qiiish.
Sotuv faoliyati bo‘yicha nazariy
va amaliy izlanishlar shuni
ko‘rsatadiki, sotuvni logistik modellashtirish ma’lum bir tamoyil-
larga amal qilinsa yetarli darajadagi samaradorlikni oshirishga olib
keladi. Bu tamoyillar
