Dastur – bajariladigan ish yoki biror faoliyat rejasi bo‘lib, uning yordamida ta’lim
oluvchilarga ta’lim – tarbiya berishda o‘quv rejasi va dasturlarini og‘ishmay amalga oshirilishida
zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan foydalanishga keng imkoniyatlar yaratadi.
Dasturlashtirilgan ta’lim – o‘quv jarayonini muayyan tartib (dastur) asosida tashkil etishga
mo‘ljallangan bo‘lib, uning yordamida o‘quv jarayonini olib borishning optimal variantlariga
erishiladi.
U kibernetika, informatika, matematik logika, hisoblash
texnikasi asoslari va
psixologiya fanlarining samarali tamoyillari va murakkab tizimlaridagi boshqarish vositalarining
pedagogikada joriy etilishi natijasi ko‘rinishida XX asrning 50 yillarida paydo bo‘ldi.
Dasturlashtirilgan ta’lim o‘quv materialini kichik – kichik qismlarga bo‘lish, ushbu qismlarning
biridan ikkinchisiga o‘tish tartibi (qoidalari) ni belgilash, xususan, har bir qismni o‘zlashtirish
yuzasidan aniq ko‘rsatmalar, topshiriqlar berish, o‘z – o‘zini nazorat qilishni ta’minlash kabi
yo‘llar bilan amalga oshiriladi. U ta’lim oluvchining bilim egallashi yo‘lida
har bir qadamni
nazorat qilishga imkon beradigan va shuning asosida, o‘z vaqtida yordam ko‘rsatish,
qiyinchiliklarni oldini olish, qiziqishini yo‘qotmaslik va salbiy oqibatlarning
oldini olishga
imkon beruvchi o‘quv jarayonining texnologiyasini yaratishga yo‘naltiriladi.
Dasturiy ta’limning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
o‘quv materialining alohida qismlarga ajratilishi;
o‘quv jarayonining bilimlarini o‘zlashtirish bo‘yicha bilimlarning muayyan miqdorlari
(bo‘laklari) va fikrlash (mantiqiy) amallaridan iborat bo‘lgan ketma – ket bosqichlardan iborat
bo‘lishi;
har bir bosqichning nazorat bilan yakunlanishi;
nazorat topshiriqlarini to‘g‘ri bajargan ta’lim oluvchining yangi materialni o‘zlashtirish
uchun olish imkoniyati va navbatdagi bosqichni
bajarishga kirisha olish;
to‘g‘ri javobni topishda ta’lim oluvchining yordamchi va qo‘shimcha tushuntirishlarni
olishi;
har bir ta’lim oluvchining mustaqil ishlashi, intellektual salohiyati yetarli bo‘lgan mavzular
bo‘yicha o‘quv materiallarini o‘zlashtirishi;
natijalar monitoringi, ya’ni barcha nazorat topshiriqlari bajarilishi
natijalarining qayd
etilishi;
ta’lim jarayonida ta’lim beruvchining ta’lim tashkilotchisi va lozim topilganda mazkur
jarayonda maslahatchi (boshqaruvchi) sifatida ishtirok etishi va individual yondashuvni amalga
oshirishi;
ta’lim jarayonida o‘qitishning o‘ziga xos vositalarining keng qo‘llanilishi (kompyuterli
o‘rgatuvchi
dasturlar, intellektuallashtirilgan dasturlar, kasbiy kompyuterli o‘yinlar, trenajerlar,
nazorat
qilish qurilmalari, o‘qitish mashinalari va shu kabilar).
