4.6-jadvalning davomi
0 ‘rtacha
4
X -
0,5cr dan
X
+ 0,5cr
gacha
38,29
-0,5
45
31
0 ‘rtachadan
yuqori
5
X
+
0,5crdan
X + lcr
gacha
14,99
+0,5
55
69
Yuqori
6
X +
1(7 dan
X
+
2 a
gacha
13,59
+1,0
60
84
O'ta yuqori
7
X + 2(7
dan
yuqori
2,27
+2,0
70
97,5
Izoh.
Persentil shkala bo'yicha m e’yorlar (shunga erishish imkoni
bo‘lmagan) sinaluvchilaming foizlari yig‘indisini yaxlitlash sifatida olinadi.
Taqqoslanuvchi me’yorlarda, ba’zi hollarda, (ushbu me’yomi
bajara oladigan shaxslar foizidan tashqari) boshqa mezonlardan
- ma’lum darajadagi natijalarga erishish uchun zarur bo‘lgan
vaqtdan foydalaniladi. Masalan, Sobiq ittifoq yagona sport klas-
sifikatsiyasi razryad me’yorlarini aniqlashda barcha sport turlari
bo‘yicha aynan bir razryadli sportchini
tayyorlash muddatlari
deyarli bir xil deb faraz qilingan.
Ulaming asosida aniq bir birliklarda o‘lchanadigan ko‘r-
satkichlami taqqoslash yotadi. Bunday me’yorlar, odatda,
2-bo‘limda bayon qilingan shkalalar yordamida tuziladi, lekin
ulami bevosita o‘rtacha arifmetik qiymatlar va standartlar
yordamida tuzish mumkin.
Bunday turdagi me’yorlar shaxslaming necha foizi tomonidan
bajarilishi mumkinligi darhol ko‘rinishi bilan qulaydir. Ular
tajribada qayd etilgan natijalaming o‘rtacha arifmetik qiymatlarini
va standart og‘ishlarini aniqlash (hisoblash) mumkin bo‘lganda
hamda ular uchun kiritilayotgan me’yorlarning to'plamida
o‘rganilishi maqsadga muvofiqdir.
84
Tiu|t|oslnniivchi me’yorlar faqatgina sinaluvchilaming mazkur
tn'plumdugi solishtirma muvaffaqiyatlarini xarakterlaydi,
biroq
yitxlit lo'plum to‘g‘risida hech qanday ma’lumot bera olmaydi.
Shuiulay bo'lishi mumkin-ki, m a’lum bir hududda ma’lum
tnrixiy shart-sharoitlarda bolalaming jismoniy tayyorgarlik
darnjasi yetarlicha boMmasligi mumkin. Agar, bu holda biron -
bir shkala (masalan, standart shkalalaridan birini) tuzsak va keyin
uning asosida (xuddi 4.6 - jadvaldagidek) m e’yorlami
kiritsak,
u holda oldindan qabul qilib bo‘lmaydigan daraja «o‘rtacha»
deb tan olinadi va ko‘rinma muvaffaqiyat vujudga keltiriladi.
Shuning uchun taqqoslanuvchi m e’yorlar boshqa to‘plamlardan
olingan ma’lumotlar bilan solishtirilishi hamda undan individual
va zaruriy me’yorlar bilan birgalikda foydalanish kerak.
Taqqoslanuvchi me’yorlarda, ayrim paytlarda boshqa mezon -
vaqt ishlatiladi va u natijalaming m a’lum bir darajasiga erishish
uchun zarurdir. Masalan: yagona sport malakasining razryadlar
me’yorlarini belgilashda, barcha turlarda bitta razryadga ega
sportchilami tayyorlash muddatlari taxminan bir xil bo‘lishi
faraz
qilinadi.
Individual me’yorlar aynan bitta sportchining o ‘zini turli
holatlarida ko‘rsatgan natijalarini solishtirishga asoslangan.
Masalan, ko‘pgina sport turlarida sportchining individual vazni
bilan uning sport natijalari o ‘rtasida bog‘lanish yo‘q (ixtiyoriy
vazndagi sportchilar taxminan bir xil muvaffaqiyatlarga erishishi
mumkin). Bu yerda taqqoslanuvchi me’yorlami kiritish ma’noga
ega emas. Biroq, har bir sportchi uchun sport formasi holatiga
mos keladigan individual optimal vazn mavjud bo‘ladi.
Ushbu
individual me’yomi yetarlicha uzoq vaqt davomida mazkur sport
chining vaznini qayd etish orqali aniqlash mumkin. Individual
me’yorlardan, ayniqsa, joriy nazoratda keng foydalaniladi.
Zaruriy me’yorlar, odam, o‘z oldiga hayot tomonidan qo‘-
yiladigan vazifalarni: (mehnat, mudofaa faoliyati, turmush,
maishiy hayot, sport va hokazolami) muvaffaqiyatli hal etishi
uchun nimalar qila olishi kerakligini tahlil qilinishiga asoslangan.
85
Masalan, «Alpomish» va «Barchinoy»
majmuasidagi suzish
bo‘yicha me’yorlami ma’lum yoshdagi odamlami suzish malaka
va ko‘nikmalari asosida kiritish noto‘g‘ri bo'lar edi. Shunday
bo‘lishi mumkin-ki, ular o‘rta hisobda yetarlicha yaxshi suza
olmaydilar. Ushbu me’yorlami individning suvda o ‘zini ishonch
bilan dadil turishi va suvdagi to‘siqlami
ishonch bilan oshib
o ‘tishi uchun inson qanday suzishni bilishi zarurligini inobatga
olgan holda kiritish kerak. Bu yerda zaruriy me’yomi kiritish
maqsadga muvofiqligi o‘z - o ‘zidan ayondir.
Shunday qilib, taqqoslanuvchi, individual va zaruriy me’yorlar
asosida bitta sportchining natijalarini
boshqa sportchilaming
natijalari bilan, aynan bitta sportchining turli davr va holatlardagi
zaruriy kattalikli ma’lumotlarga ega bo‘lgan ko‘rsatkichlarini
o‘zaro solishtirish yotadi.
