|
Baktriya temir dawiri arxeologiyasi
|
| bet | 69/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-20222. Baktriya temir dawiri arxeologiyasi
Áyyemgi Baktriya Orta Aziyanıń qublasında jaylasıp, Ámiwdár'yanıń joqarǵı hám orta boyların, Surxan oazisin, Tájikstannıń qublasın hám arqa Aўǵanstan aymaqların óz ishine alǵan. Arqa Baktriyanıń erte temir ásirine tiyisli esteliklerin XX ásirdiń 50 jıllarınan baslap izertlew baslanadı. Ásirese, Baktriyanıń Qala-mir qalasında izertlew jumısları keń kólemde alıp barıldı.
Arqa Baktriyanıń b.e.sh. I mıńınshı jıllarınıń basına tiyisli arxeologiyalıq ob'ektleri Surxan hám Sherabad dár'yalarınıń tarmaqları átirapında hám Sapallı mádeniyatınıń dawamı sıpatında rawajlanadı. Surxan hám Ámiwdár'yanıń orta bólimi, Kafirinigan, Vaxsh hám Pyanj dár'ya del'ta boyları, áyyemgi diyxanlar tárepinen b.e.sh. I mıńınshı jılları ózlestiriledi. Arqa Baktriya b.e.sh. I mıńınshı jıllarda tómendegi diyxanshılıq oazisler hám awıl elatlar qáliplesip rawajlanadı.
1.Sangardak-Tupalan (Xalshayonnıń tómengi qatlamı).
2. Xalqjar (Mirshadi, Qızıl tepe, Qızılsha, Axatkul).
3. Urgulsay (Bandixan, Gozimulla).
4. Sherabad (Jandablet, Talasqan 1, Tashmak tepe).
5.Ulanbulaksay (Kishik tepe, Pshak tepe, Dabilqorǵan).
6. Orta Surxan (Xantobau, Namsız tepe).
7. Orta Ámiwdárya boyı (Góne Termizdiń tómengi qatlamı, Atsız tepe).
8. Vaxsh (Tamasha tepe, Bolday I, Nurın tepe).
9. Baytudasht (Baytodasht).
Bul oazislerdiń hár biri tábiiy shegaraǵa iye bolıp, oraylıq qala dógereginde jaylasqan. Joqarıdaǵı aytılǵan mákan-jaylardı tómendegishe toparlarǵa bóliwge boladı.
1.Aynalası qorǵanıw diyўallar menen oralǵan qalasha, iri kólemdegi jaylar (qala – Qızıl tepe).
2.Qalalar, qorǵanıw diyўallarǵa iye tutasıp jaylasqan jaylar (Kushuk tepe, Bandixan, Talasqan 1).
3.Úlken kólemdegi mákanlar yamasa awıl elatlar.
4.Úy-qorǵanlar (Qızılsha toparı mákanları) .
5.Ayrıqsha wazıypanı atqarıwshı mákan jaylar (dinii oraylar) – (Peshtak tepe).
B.e.sh. II mıńınshı jıllar aqırı hám b.e.sh. I mıńınshı jıllar basında bul jerde ózine xarakterli mádeniyat payda boladı. Bul Kushuk I (b.e.sh. 1000-750-jıllar), Qızıl I (b.e.sh. 1000-700-jıllar) materiallıq mádeniyatı tiykarında belgili. Bul dáwir estelikleriniń maydanı bir qansha kishi bolıp, olar 3 ga dan aspaydı.
|
| |
