|
TEMA: 16. SOGDANIŃ ANTIK DÁWIR ESTELIKLERI
|
| bet | 93/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022TEMA: 16. SOGDANIŃ ANTIK DÁWIR ESTELIKLERI
REJE:
1. Sogda Orta Aziyanın tariyxıy oblastlarınıń biri
2. Erqurǵan qalası
3. Sogdiana qalalarında ónermentshiligi
Sogd Orta Aziyanın tariyxıy oblastlarınıń biri. Sogdanıń antik dáwirdegi arxeologiyalık obektleri jaqsı úyrenilgen. Samarqand, Sogdanıń eń úlken qala oraylarınan biri bolıp, házir ol Afrasiab esteligi ornında jaylasqan. Afrasiab grek jazba dereklerinde Marakanda dep ataladı. Antik dáwiri mádeniy qatlamları Afrasiab II-III penen belgilenedi. Qalanıń maydanı 219 ga bolǵan. Qala sırtınan kalınlıǵı 7 m eki qatar diywallar menen qorshalǵan hám tórt múyeshli minaralar menen bekkemlengen. Maydanı 19 ga bolǵan qala ark (citadeli) diywallar menen oraladı. Qalaǵa kiriw dárwazasıda minara menen bekkemlengen.
Samarqandtaǵı Qorǵan tepe qalası ark, shaxristan hám qala bólimlerinen turadı. Qorǵan tepe qalanın citadeli paxsadan salınǵan. Qalada ot ibadatxanası bolǵan.
Samarqandtan Sogdiananıń antik dáwirine tiyisli kóplegen kórkem óner úlgileri tabıladı. Solardıń ishinde, qolına miywe, gúl, ósimlik yamasa ıdıs uslap turǵan xasıldarshılıq, molshılıq, suw qudayı hayallar obrazında bolǵan háykeller ushırasadı. Er adamlardıń háykelleri ellinizm tásirinde bolıp «Dionis» hám «Afina» qudaylarınıń obrazın esletedi.
Samarqandtan 35 km qubla-batısta jaylasqan Kók tepe arxeologiyalıq obektin qazıp izertlegende, qalanıń mádeniyat qatlamınan, jas, bay hayaldıń (Sogd malikası) qábiri ashıldı. Qábirde hayaldıń súyegi, onıń kiyimine 333 dana altınnan islengen bezeniw taǵınshaqları menen jerlengeni anıqlandı. Bunnan 2000 jıl burın jerlengen hayal qábirinen, Qıtayda islengen bronza aynası tabıldı. Bul arxeologiyalıq tabılmalar, antik dáwirde Sogdalılar Qıtay menen ullı jipek jolı arqalı sawda-mádeniyat baylanısta bolǵanın dálilleydi.
Buxarada antik dáwir esteliklerine Qızılǵır I, Setalak II hám Romish orınları kiredi. Buxara qalasınıń antik dáwirdegi qurılısı hám anıq mádeniyat qatlamları jaqsı saqlanbaǵan. Sogdiananıń Buxara bóliminde b.e.sh. II ásirdegi Greko-Baktriya patshası Evtidemniń teńgesi ushırasadı. Buxara dógereginen Greko-Baktriya patshaları Diodot, Evtidem, Agafokl teńgeleride tabıldı. Buxarada teńge basıp shıǵarıw I-IV ásirlerde baslanadı.
Sogdiananıń qubla bóliminde, antik dáwirdiń úlken esteligi Erqurǵan qalası boladı. Erqurǵan, rejeli túrde salınıp eki qatar diywal menen qorshalǵan. Ishki qala 40 ga, sırtqı qala 150 ga maydanǵa iye. Qala citadeli, onıń arqa bóliminde jaylasqan, onıń kólemi 90 x 60 m bolıp, olda diywallar menen qorshalǵan. Erqurǵandı izertlegende, b.e.sh. IV-III ásirlerge tiyisli arxitekturalıq qurılıs hám ibadatxana ashıladı. Qaladan, gúlal ıdıslar, ayna, jılan hám qurbaqa tárizli statuyalar tabıladı. Erqurǵanda ot ibadatxanası ashılıp, bul jerde ot hám suwdıń káramatlıǵına sıyınǵan. Erqurǵannan gúlashılıq ustaxanasıda ashılıp úyrenildi. Qarshı oazisindegi b.e.sh. II-I ásirlerdegi úlken paytaxt qalalardıń biri Qalay Zokoki Maron boladı, qala úsh qatar diywallar menen qorshalıp, ulıwma maydanı 225 ga boladı.
|
| |
