|
Tariyx fakulteti
|
| bet | 96/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022Buddizm táliymatı. Buddizm - bul turmıs charxpalagi, úzliksiz qayta tuwılıwlar ciklı haqqındaǵı táliymat bolıp tabıladı. Insannıń jaqsı hám jaman minez-qulqlarınıń jıyındısı onıń qanday formada qayta tuwılishini belgilep beredi. Insan qanshellilik sahovatli turmıs keshirip, savob islerdi kóp etip ótken bolsa, onıń keyingi táǵdiri sonshalıq baxıtlılaw boladı, Buddaning jaǵdayı nirvanaga1 qısqalaw jol menen erisedi. Ullı Budda (Shak'yamuni) menen bir qatarda qayta tuwılıwlar shınjırınıń basında turıwshı buddalar buddasi bolǵan Adibudda mistik shaxsınan baslap kóplegen basqa buddalar da payda boldı. Bul buddalar kóp sanlı bodxisatvalar qatarı shaxslastırılgan, óz atı, túsi, ómirbayanı, xızmet hám wazıypasına iye bolıp, kótermelew hám sıyınıw ob'ektine aylanıp qalǵan.
Bodxisatvalar ózlerinde kóplegen jaqsılıqlardı — muhabbat, miyir-qayır-saqawat, donolikni ańlatpa etkenler. Budda dinine kóre, hár qanday insan Bodxisatva bolıwı múmkin. Arnawlı bir talaplarǵa ámel etken kisi nátiyjede Budda bolıwı múmkin.
Buddizm shıǵıs daǵı eń iri dinge sıyınıw esaplanadı. Budda dininiń tabısqa jetiwine sebep odaǵı insanlardıń teńligi ideyası, monarxning ádalat menen basqarıwı, degbirlik, etikanıń múqaddeslashtirilishi boldı.
Diniy shólkem hám diniy kul't. Buddizmda monastirlar onıń orayları, tarqalıw oshaqları, ayriqsha universitetleri hám kitapxanaları bolıp xızmet etdi. Monastirlarda ustaxonalar bolıp, olarda túrli ónimler tayarlanardi. Monastirlar jaqsı qorǵawlanǵan, kerekli qurallar hám suw menen támiyinlengen bolıp, uzaq múddetli qamalǵa shıdam bere alardı. Dáslepki buddizmning tań qalǵanday wákilleri húrmetine olar kómiw etilgen orınlarda buddizmga ıqtıqat etiwshiler tárepinen mazarlar, stupa háykelleri (ústi bekkem jasırılǵan gúmbezsimon apparatlar ) qurılǵan.
Dáslepki buddizm Buddaning suwretleri jáne onıń átirap -ortalıǵın bilmagan. Buddizm músinshiligi jańa era bosaǵasında, tas háykeller hám pátga sıyınıw tájiriybesi menen birge payda boldı. Buddizm ikonografiyasi kórkem jetiliskenligi menen ajralıp turǵan hám ózinde grek tásirin sáwlelengen etken. Bul grek-buddizm yamasa Qandaxor kórkem óneri dep at aldı2.
|
| |
