|
Dáslepki buddist missionerlarning Oraylıq Aziyaǵa kirip keliwi
|
| bet | 97/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022Dáslepki buddist missionerlarning Oraylıq Aziyaǵa kirip keliwi. Buddizm Ózbekstannıń qubla aymaqlarında jańa eraning baslarında o'rnashdi. Buddizmning Indiyadan Oraylıq Aziyaǵa kirip keliwin ádetde kushonlarning húkimranlıǵı menen baylanıstıradılar. Imperator Kanishkaning húkimranlıǵı dáwirinde Kushon patshahligi bul dinning oraylarınan birine aynalǵan. Eramizǵa shekemdıń birinshi ásirlerdinde Amudarya háwizinde jatqan jerlerde buddizm húkimran dinge sıyınıw sanalgan jáne bul jerde arablar keliwine shekem basqa orınlardagiga salıstırǵanda uzaǵıraq waqıt saqlanıp turǵan.
Kushon patshahi Kanishka buddizmga ıqtıqat etken. Ol soqqı urıw etdirgan teńgelerde basqa ilohiyatlar menen bir qatarda Budda suwreti de ushraydı. Kitaylıq Syuan'-Tszyan' bergen xabarına kóre, vII ásirdiń baslarında Termizde 10 buddizm monastirlari (sangarama) hám mıń xristian monax bolǵan.
V-VIII ásirlerde Eftalitlardan keyin buddizm Oraylıq Aziyada páseńlewge júz tuta basladı.
Oraylıq Aziya xalıqları, atap aytqanda, baktriyaliklar kórkem ónerge óz materiallıq dástúrlerineni alıp kirdilar.
Buddizmda Budda táliymatı hám ómiriniń sırlı mánisin ańlatiwshı ramz-tımsallardıń pútkil boshli bir sisteması qáliplestirilgen. Kóbirek tarqalǵanı Budda jáne onıń táliymatın ańlatıwshı dóngelek yamasa yarqirab turıwshı sheńber suwreti bolıp tabıladı.
Buddaning turmıslıq aylanıwları basqıshların ańlatiwshı ho'kiz, arıslan, pıl, at nishanları keń tarqalǵan (mısalı, pıl - jer uzra kóterilgen Budda ramzi).
Sonıń menen birge, Budda tagida óziniń dáslepki wazların aytqan múqaddes Bodxi tereki suwreti de buddizmning kórkem-diniy ramzi esaplanadı. Arxitektura kompleksi shólkemi buddizmda qatań nızamlar tiykarında ámelge asırılǵan hám bo'rttirib islengen súwretler, háykeller hám suwretler jayı hám xarakterin belgilegen.
XX ásirdiń baslarıdayoq Amudaryanıń oń qirg'og'ida buddizmga tiyisli ko'psonli teńgeler, músinshilikke tiyisli mayda suwretler hám basqa esteliklerdi tapqanlar ; kóbinese olar qımbat bahalı metallar - altın yamasa gúmisten jasalǵan bolǵan (adamlar hám haywanlardıń háykelchalari).
1927 jılda Shıǵıs mádeniyatları muzeyi hám Sredazkomstaris ekspediciyası áyyemgi Termizni úyreniw boyınsha ilimiy-izertlew ótkerip, onda qatar grek-buddizm estelikleri bar ekenligin anıqladi. Termiz arxeologik kompleks ekspediciyasınıń (TAKE) jumısları nátiyjesinde Qoratepa hám Shingiztepa biyikliklerinde eki iri buddizm monastiri bolǵanlıǵı anıqlandi hám grek-buddizm arxitektorchiligi hám háykelleriniń úzindileri tabılǵan o'nlab jaylar jazıp qoyıldı.
|
| |
