Tarmoq texnologiyalari

180 
Internet tarmogʻi turli qoidalar (protokollar) boʻyicha ishlaydigan 
tarmoqlarni birlashtiradi. Turli qoidalarni moslashtirish uchun shlyuzlar 
(maxsus kompyuterlar) qoʻllanadi. 
Umumiy maʻlum portlar tizim jarayonlarida yoki amaliy dasturlarda 
ishlatiladi. Ular 0dan 1 023 gacha diapozondagi sonlar bilan 
nomerlanadi. Misol, port 25- SMTP protokoli (Pochtalarni uzatishning 
oddiy protokoli), port 80 - HTTP protokoli. 
Bir necha standart protokollar toʻplami (ularni yana steklar deb 
atashadi) mavjud, ular juda koʻp tarqalgan:
− ISO/OSI protokollar toʻplami;
− IBM System NetWork Architecture (SNA); 
− Digital DECnet;
− Novell Net Ware; 
− Apple, apple Talk; 
− Internet global tarmoq protokollar toʻplami, TCP/IP.
Bu roʻyxatga global tarmoqni kiritilganligi tushunarli, chunki OSI 
modeli har qanday ochiq tizimda ishlatiladi.
Sanab oʻtilgan protokol toʻplamlari uchta asosiy turga boʻlinadi:
− amaliy protokollar (OSI modeli amaliy, prezentatsion va aloqa 
vaqtini boshqarish bosqichlar vazifasini bajaradi); 
− transport protokollari (OSI modelining transport va aloqa vaqtini 
boshqarish bosqichlar vazifalarini bajaradi);
− tarmoq protokollari (OSI modelining uchta pastki bosqichlar 
vazifalarini bajaradi).
Amaliy protokollar – ilovalarning muloqoti va ular oʻrtasidagi 
axborot almashinuvini taʻminlaydi. Ularning koʻp ishlatiladigani va 
taniqliligi quyidagilardir:
− FTAM (File Transfer Access and Management) – fayllarga 
bogʻlanish OSI protokoli;
− X.400 – elektron pochtalarni halqaro almashish uchun CCITT 
protokoli;
− X.500 – bir necha tizimda fayl va katalog xizmati CCITT 
protokoli;
− SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) – elektron pochta 
almashinuvi uchun Internet global tarmoq protokoli;
− FTP (File Transfer Protocol) – fayllar uzatish uchun Internet 
global tarmoq protokoli;

181 
− SNMP (Simple Network Management Protocol) – tarmoq 
monitoringi, tarmoq qismlarini nazorat va ularni boshqarish protokoli;
− Telnet – Internet global tarmoq protokoli, u uzoqdagi hostlarni 
qayd qilish va ularda axborotga ishlov berish vazifasini bajaradi; 
− Microsoft SMBs (Server Message Blocks, serverni xabar berish 
bloklari) va mijoz qobigʻi yoki Microsoft redirektorlari;
− NCP (Novell Net Ware Core Protocol) va mijoz qobigʻi yoki 
Novell redirektorlari.

Download 7,35 Mb.