29
1. Kompyutyerda kompyuterga boʻlsa: (2.5-rasm.)
1.2.5-rasm.
CAT5 kategoriyali (100 Mbit/s gacha tezlikda) oʻrama
juftli
kabellarda signallarning uzatilishida faqat ikki juft simlargina ishlatiladi.
Bir jufti signal qabul qilish uchun, ikkinchisi esa kompyuter tarmoq
kartasiga RJ-45 razyomli oʻrama juftli kabellar orqali Hub, swich yoki
router qurilmalariga signal joʻnatish uchun foydalaniladi. (1.2.6-rasm.)
1.2.6-rasm. Kompyuterning tarmoqqa ulanish tuzilmasi
WINDOWS OT lokal tarmoqni sozlash va ishlatish uchun juda
qulay. Tarmoq bilan ishlashdan avval, agar Sizning kompyuteringiz
lokal tarmoqqa ulanmagan boʻlsa, sozlash ishlari olib boriladi.
Kompyuter tarmoqda ishlashi uchun uni sozlash jarayoni quyidagicha:
1. Avvalo kompyutyerda tarmoq plata (karta) borligiga ishonch
hosil qilish darkor. RJ-45 razʻyomiga maxsus konnektor orqali kabellar
ulanadi.(1.2.7-rasm).
30
1.2.7-rasm. Tarmoq plata (karta) va konnektor
2. Boot Rom mikrotuzilmasi tarmoqdagi
boshqa kompyutyerdan
foydalanib, operatsion sistemani yuklash imkonini beradi. Simlar
HUBlarga ulanib tarmoq hosil qilinadi.
3. Optik (Shisha) tolali kabel (fider-optic cable). Eng ishonchli va
tez, shu bilan birga juda qimmat kabel turi. Oraligʻi 100 km masofadagi
tarmoq uchun qoʻllaniladi. Oʻtkazish tezligi: 2 Gbit/sek. (1.2.8-rasm.)
Shisha tolali kabel — bu yuqorida koʻrib chiqilgan ikki kabel
turlaridan tubdan farqlanuvchi kabel. Bu kabel turida axborot elektr
signali koʻrinishda emas, yorigʻlik koʻrinishida uzatiladi.
Bu turdagi
kabelning asosiy elementi — shaffof shisha tola boʻlib, u orqali
yorugʻlik juda katta masofalarga (oʻnlab kilometrgacha) kam (sezilarsiz)
soʻnish bilan uzatiladi. Shisha tolaning tuzilishi juda oddiy boʻlib, u
koaksial elektr kabel tuzilishiga oʻxshash. Faqat markaziy mis sim
oʻrniga bu kabel turida ingichka (diametri 1—10 mkm atrofida)
shisha
tola ishlatilgan, ichki himoya qoplama oʻmiga esa, yorugʻlikni shisha
tola tashqarisiga tarqatmaydigan shisha yoki plastik qoplamadan
foydalanilgan.
Shisha tolali kabel toʻsiqlardan himoyalanish va uzatilayotgau
axborotni sir boʻlib qolish koʻrsatgichlari yuqori darajaga egaligi bilan
ajralib turadi. Hech qanday tashqi elektromagnit toʻsiq nurli signalni
oʻzgartira olmaydi, signalni oʻzi esa,
hech qanday elektromagnit
nurlanish hosil qilmaydi.
Tarmoqdan ruhsat etilmagan axborotni olish uchun kabelga
mexanik ulanish amalda mumkin emas, chunki bunday ulanish tufayli
kabelni butunligi buzilib, ishga yaroqsiz boʻlib qoladi. Nazariy jihatdan
bunday kabelni signal oʻtkazish yoʻlagi 10
12
Gs.gacha yetadi, boshqa
turdagi
elektr kabellarga qaraganda, bu juda ham yuqori koʻrsatgich.
31
Shisha tolali kabel narxi yil sayin arzonlashib, hozirgi vaqtda taxminan
ingichka koaksial kabel narxi bilan tenglashib qolgan. Biroq, bu holda
maxsus qabul qiluvchi va uzatuvchi qurilmalardan foydalanish kerak.
Bu qurilmalar yorugʻlik signalini elektr signaliga va teskariga oʻzgartirib
berishi uchun xizmat qiladi. Bunday qurilmalar tarmoq narxini sezilarli
darajada oshirib yuboradi.
Mahalliy tarmoqlarda foydalaniladigan chastotada shisha toladagi
signalning soʻnishi, odatda, taxminan 5 dB/km tashkil qiladi, past
chastotali elektr kabel koʻrsatgichiga toʻgʻri keladi. Shisha tolali kabelda
signalni kabel orqali uzatish chastotasi oshishi bilan signalni soʻnishi
juda kam boʻladi. Yuqori chastotada (ayniqsa, 200 MGs. dan yuqori)
uning ustunligi shubhasiz va hech qaysi elektr kabel turi raqobat qila
olmaydi. Lekin shisha tolali kabelning ham baʻzi bir kamchiligi mavjud.
Ulardan eng asosiysi — yigʻish (montaj) ishlarining murakkabligi.
Razyomlarni oʻmatishni mikron aniqlikda amalga oshirish lozim, shisha
tolani uzish aniqligi va uzilgan yuzani
shaffoflash aniqligidan
razyomdagi signalning soʻnish koʻrsatgichiga oʻta bogʻliq. Razyomlarni
oʻmatish uchun kavsharlanadi yoki maxsus gel yordamida yopishtiriladi.
Gelning yorigʻlik sinish koeffitsiyenti shisha tolaning yorigʻlik sinish
koeffitsiyentiga teng boʻladi. Har qanday holatda ham bu ishlami amalga
oshirish uchun maxsus moslamalar va yuqori malakali mutaxassislar
kerak. Shuning uchun shisha tolali kabellar turli uzunlikda va uchlariga
kerakli turdagi razyom oʻmatilgan holda savdoga chiqariladi.
Shisha tolali kabellarda signalni ikkinchi yoʻnalishga ham ayirish
imkoni boʻlsa ham (buning uchun maxsus 2-8
kanallarga taqsimlovchi
moslamalar ishlab chiqariladi), odatda, bu kabellarni bir tomonga
axborot uzatish uchun ishlatiladi. Yaʻni bitta uzatuvchi va bitta qabul
