Tarmoq texnologiyalari

25 
 
1.2.2-rasm. Juftli oʻram kabel 
Bu kamchiliklami bartaraf etish uchun kabel himoyalanadi 
(ekranlanadi). Toʻqilgan juftlikni (STP) ekranlashtirish vaqtida har bir 
juftlikni ochiq toʻqilgan fnetall simli qobiq (ekran)ning ichiga 
joylashtiriladi. Bunday konstruksiya kabelni nurlanishini kamaytiradi, 
tashqi elektromagnit maydon xalaqitlardan va juft simlaming bir-biriga 
taʻsirini ham kamaytiradi (crosstalk, перекрестные новодки, chorraha 
yoʻnalishlar).
Tabiiyki, ekranlashtirilgan oʻralgan juftlik, ekranlashtirilmagan 
juftlikka nisbatan narxi ancha qimmat boʻladi, ulardan foydalanilganda 
maxsus ekranlashtirilgan ulovchi moslamalardan (razyom) foydalanish 
zarur. Shuning uchun ekranlashtirilmagan oʻralgan juftlikka nisbatan 
ekranlashtirilgan oʻralgan juftlik kam uchraydi. Ekranlashtirilmagan 
oʻralgan juftlikning asosiy afzalligi kabel uchlariga razyomlarni 
ulashning osonligi va shuningdek, har qanday shikastlanishlarni 
taʻmirlashning boshqa turdagi kabelga qaraganda qulayligidir. Qolgan 
hamma texnik koʻrsatgichlari boshqa turdagi kabellarga nisbatan 
yomon. Masalan, signalni uzatishda berilgan soʻnish tezligi (kabeldan 
signal oʻtgan sari uning amplitudasini kamayishi) bu kabellarda koaksial 
kabel koʻrsatgichiga nisbatan katta. Agarda, kam himoyalanganligini 
ham hisobga olsak, nima uchun oʻralgan juftlik kabellarining uzunligi 
kam boʻlishi (100 metr atrofida) tushunarlidir. Hozirgi vaqtda oʻralgan 
juftliklardan 100 Mbit/s tezlikda axborot uzatish uchun ishlatilmoqda va 
uzatish tezligini 1000 Mbit/s.ga yetkazish ustida ish olib borilmoqda. 
Ekranlashtirilmagan oʻralgan juftli kabellaming (UPT) EIA/TIA 568 
standartiga koʻra yetti toifasi mavjud: 
− 1-toifadagi kabel — bu oddiy telefon kabeli (oʻralmagan juft sim) 

26 
boʻlib, u orqali faqat tovushni uzatish mumkin, axborotni emas. Bu 
turdagi kabel texnik koʻrsatgichlari katta chekinishlaridan iborat (toʻliq 
qarshiligi, oʻtkazish yoʻlagi, chorraha yoʻnalishi); 
− 2-toifadagi kabel — bu oʻralgan juftlikdan iborat kabel boʻlib, 
axborotni 1MGtsgacha chastota oraligʻida uzatish uchun moʻljallangan. 
Kabel chorraha yoʻnalishlar darajasiga testlanmaydi. Hozirgi vaqtda 
juda kam ishlatiladi. EIA/TIA 568 standard 1 va 2-toifadagi kabellami 
ajratmagan; 
− 3-tolfadagi kabel — bu kabel axborotlarni 16 MGts.gacha 
chastota oraliqda uzatishga moʻljallangan, oʻralgan juftlikdan tashkil 
topgan boʻlib, 1 metr uzunlikda ikki sim bir-biriga 9 marotaba oʻralgan, 
kabel hamma koʻrsatgichlar boʻyicha testlanadi va 100 Om toʻlqin 
qarshilikka egadir. Mahalliy tarmoqlarga standart tomonidan tavsiya 
qilingan eng oddiy kabel turi boʻlib, hozirgi vaqtda koʻp tarqalgan. Bu 
toifa kabellar simpleks metod deb yuritiladi; 
− 4-toifadagi kabel — bu kabel axborotlarni 20 MGts.gacha 
chastota oraliqda uzatishga moʻljallangan. Kam ishlatiladi, chunki 
koʻrsatgichlari boʻyicha 3-toifadagi kabel koʻrsatgichlaridan kam 
farqlanadi. Standart 3-toifadagi kabel oʻmiga 5-toifadagi kabeldan 
foydalanishni tavsiya etadi. 4-toifadagi kabelni hamma texnik 
koʻrsatgichi boʻyicha testlash mumkin va 100 Om toʻlqin qarshilikka 
ega. 1EEE8025 standartli tarmoqda foydalanish uchun yaratilgan 
kabeldir; 
− 5-toifadagi kabel — bu hozirgi vaqtda eng mukammal kabel 
boʻlib, 100 MGs chastota oraligʻida axborot uzatishga moʻljallangan. 
0ʻralgan juftliklardan tashkil topgan, 1 metr uzunlikda 27 ta oʻramdan 
kam emas (1 futga 8 ta oʻram). Kabelning hamma koʻrsatgichlari 
testlanadi va 100 Om toʻlqin qarshilikka ega. Hozirgi zamon yuqori 
tezlikda ishlovchi tarmoqlarda, yaʻni 100 megabitlik va 1 gigabitlik 
Ethernet, Post Ethernet va TPFDDT tarmoqlarida foydalanish tavsiya 
etiladi. 5-toifadagi kabel 3-toifadagi kabelga nisbatan taxminan 30—40 
% qimmat. Bu toifadagi kabel optimal variant; 
− 6-toifadagi kabel — bu kabelni kelajagi yaxshi boʻlib, 200 MGs - 
500 MGs gacha chastota oraligʻida axborot uzatadi, u va undan yuqori 
toifadagi kabellardan 10 gigabitli tarmoqlarda ham qoʻllash mumkin; 
− 7-toifadagi kabel — bu kabelni kelajagi porloq va 600 MGs 
gacha chastota oraligʻida axborot uzatishi mumkin. EIA/TIA 568 
standartiga koʻra texnik koʻrsatgichi mukammal 3, 4 va 5-toifadagi 
kabellarning 1 MGsdan to kabelni maksimal chastota oraligʻida toʻliq 

27 
toʻlqin qarshiligi 100 Om +15 % tashkil qilish kerak. Koʻrinib turibdiki, 
talablar uncha qattiq emas, toʻlqin qarshilik qiymati 85 dan 115 Om 
oraligʻida boʻlishi mumkin. Shu yerda aytib olish kerakki, ekranlangan 
oʻralgan juftlik SPT standart talabiga asosan 150 Om ±15 % boiishi 
lozim. Kabel va qurilmani impedansini moslash uchun (agarda, ular mos 
kelmasa), 
moslovchi 
transformatorlardan 
(Baiun) 
foydalaniladi. 
Shuningdek, tolqin qarshiligi 100 Om boigan ekranlangan оʻralgan 
juftlik ham uchrab turadi. Standart qoʻygan ikkinchi muhim koʻrsatgich 
— bu turli chastotalarda kabel orqali oluvchi signalni eng koʻp soʻnish 
koʻrsatgichidir.
Koʻpincha oʻralgan juftlik axborotlarni. faqat bir tomonga uzatish 
uchun ishlatiladi, yaʻni «Yulduz» yoki «Halqa» topologiya turlarida. 
«Shina» topologiyali tarmoqlarda, odatda, koaksial kabel turidan 
foydalaniladi. Shuning uchun oʻralgan juft kabelni ulanmagan uchiga 
tashqi moslash qurilmasi (terminator) amalda deyarli qoʻllanilmaydi. 
Kabellar ikki turdagi tashqi qobiqda ishlab chiqariladi: 
• polivinilxloridli qoplamali (PVX, PVC) kabellar arzon va xona 
sharoitida ishlatilish uchun moʻljallangan; 
• teflon qoplamali kabellar, nisbatan narxi qimmat va tashqi 
muhitida foydalanish ham mumkin. 
Strukturali kabelli tizimlar – asosan sigʻimi, ishonchliligi va 
modifikasiyalashgan (turlanish) talablarga xos boʻlishi kerak. Ular 
gorizontal, vertikal va kampus tarmoqqa boʻlinadi. (1.2.4-jadval.) 
1.2.3- jadval. 

Download 7,35 Mb.