Tarmoqlar iqtisodiyoti” kafedrasi

^{1 2 3 4} 5
Mehnat sarfi

1.1.1- rasm. Ishlab chiqarish omillari sarfi o’zgarishiga ko’ra stul ishlab chiqarish grafigi⁴.

Rasmda keltirilgan
Q₁ egri chizig’i 60 dona stul ishlab chiqarishni

ta’minlaydigan kapital va mehnat sarflari kombinatsiyalarini ifodalaydi.
Q₂ egri

chizig’i 80 dona stul ishlab chiqarish uchun sarflanadigan kapital va mehnat
sarflari kombinatsiyalarini, Q₃ egri chizig’i esa 100 dona stul ishlab chiqarish
uchun sarflanadigan resurslar sarflari kombinatsiyalarini ifodalaydi.

Rasmdagi Q₁, Q₂
va Q₃
egri chiziqlarga izokvantalar deyiladi.

Izokvanta - bu bir xil hajmdagi mahsulotni ishlab chiqarishni ta’minlaydigan ishlab chiqarish omillari sarflari kombinatsiyalarini ifodalovchi

egri chiziqdir. Demak, 1.1.1-rasmda uchta izokvanta tasvirlangan
Q₁ , Q₂
va Q₃ .

Grafikning gorizontal o’qi bo’yicha mehnat sarfi, vertikal o’q bo’yicha kapital

sarfi ko’rsatilgan. Masalan,
Q₁ izokvantaning har bir nuqtasi koordinatalari 60

dona stul ishlab chiqarish uchun sarflanadigan mehnat va kapital sarflarini ko’rsatadi. A nuqtada 60 dona stul ishlab chiqarish uchun uch birlik kapital va bir birlik mehnat sarflangan bo’lsa, B nuqtada ushbu 60 dona stul ishlab chiqarish uchun bir birlik kapital va uch birlik mehnat sarflanadi.
Q₂ izokvanta nuqtalari 80 dona stulni mehnat va kapital sarflarining har xil
kombinatsiyalarida ishlab chiqarish mumkinligini ifodalaydi. Rasmda Q₂

izokvantaning
C, D, E
va F nuqtalarida mehnat va kapital sarflarining har xil

izokvantaning
M , N
va T nuqtalari ham har xil ishlab chiqarish omillari sarfida

100 ta stul ishlab chiqarishni ta’minlaydi.

1.1.1-rasmdan ko’rinib turibdiki Q₃
izokvanta Q₂
izokvantadan o’ngroq va

yuqoriroqda joylashgani uchun unga to’g’ri keladigan ishlab chiqarish hajmi Q₂

nikidan ko’proq.
Q₂ izokvanta esa
Q₁ ga nisbatan o’ngroq va yuqoriroqda

joylashgani uchun unga to’g’ri keladigan ishlab chiqarish hajmi ko’proq.
Q₂ nikidan

Demak, izokvantalar chapdan o’ngga va yuqoriga qarab joylashib borsa, ularga to’g’ri keladigan ishlab chiqarish hajmi ham mos holda oshib boradi. 1.1.1-

rasmdagi izokvantalar uchun
Q₁  Q₂  Q₃
deb yozishimiz mumkin.

Izokvantalarni bunday tartibda joylashishini ikkita omildan, ya’ni mehnat va kapital sarflariga bog’liq ishlab chiqarish funksiyasi yordamida ko’rib chiqamiz.
Quyidagi ishlab chiqarish funksiyasi berilgan bo’lsin:

Q  f L, K 
(1)

(1)-funktsiyaning uch o’lchovli fazodagi grafigi quyidagi ko’rinishda bo’ladi (1.1.2-rasm).
Q


^Q′3 ^Q′2
^Q′1