|
BOSh ILMIY-METODIK MARKAZBog'liq Raqamli kompet27
BOSh ILMIY-METODIK MARKAZ
Ishbilarmonlik dunyosida raqamli iz insonning raqamli obro‗sini aks ettiradi
va insonning haqiqiy kasbiy faoliyatiga ta‘sir qilishi mumkin bo‗lgan muhim
ma‘lumotlarga aylanadi. Misol uchun, ariza beruvchini ishga olish to‗g‗risida qaror
qabul qilishdan oldin, ish beruvchilar o‗zlarining ijtimoiy tarmoqlari va Google
orqali xodimlarining raqamli izlarini tekshirishlari mumkin. Sizning postlaringiz
va internetdagi sharhlaringiz va boshqa odamlarning fikr-mulohazalari asosida siz
haqingizda jamoatchilik fikri shakllanadi. Raqamli izingizning barcha jihatlari,
masalan, yuklangan fotosuratlar, blog sharhlari, YouTube videolari va Facebook
postlari sizning haqiqiy hayotingiz bilan bir qatorda raqamli shaxsingizni ham
shakllantiradi.
Raqamli soya
- bu odam o‗zi bilmagan holda, ya‘ni hech qanday faol
harakatlar qilmasdan yaratadigan ma‘lumotdir.
Shu nuqtai nazardan, raqamli soyani passiv raqamli iz deb ta‘riflash mumkin,
u foydalanuvchi o‗zining faol harakatlari bilan hech qanday iz qoldirmaganda hosil
bo‗ladi, biroq foydalanuvchi haqida u bilmagan holda ma‘lumotlar yig‗iladi.
Passiv raqamli izning keng tarqalgan ko‗rinishi foydalanuvchilarning veb-saytlarga
necha marta tashrif buyurishi haqidagi ma‘lumotlar to‗plamidir. Keyin bu
foydalanuvchilar qaerdan kelganligi aniqlanadi va ularning IP manzillari hisoblab
chiqiladi. Foydalanuvchilar bu jarayondan bexabar bo‗lishlari mumkin, chunki u
ko‗pincha yashirin bo‗ladi. Raqamli soyaning o‗ziga xos namunasi – reklama
beruvchilar
tomonidan
Internetdagi
foydalanuvchi
faoliyatining
barcha
ko‗rinishlarini, qiziqishlar va repostlardan tortib sharhlargacha tahlil qilish.
Reklama beruvchilar ushbu usuldan foydalanuvchilarga ma‘lum bir odamni
qiziqtirishi mumkin bo‗lgan ma‘lum kontentni namoyish qilish uchun
foydalanadilar.
Shunday qilib, raqamli iz inson tomonidan uning faol harakatlari natijasida,
raqamli soya esa passivlar natijasida qolayotganini ko‗rish mumkin.
Yuqoridagilarni hisobga olgan holda, o‗zingiz haqingizda qanday
ma‘lumotlarni butun dunyo bo‗ylab internetga joylashtirmaslik kerakligini
aniqlash juda muhimdir.
Birinchidan, moliyaviy ma‘lumotlar bilan bog‗liq shaxsiy ma‘lumotlar.
Ushbu guruhga quyidagilar kiradi: karta raqami, CVV kodi, 3D-Sec kodlari,
onlayn-bankning shaxsiy hisobiga kirish va bank mobil ilovasiga kirish uchun
parollar va loginlar. Ushbu ma‘lumotni nafaqat Internetga joylashtirmaslik, balki
uni telefon qaydnomalarida yoki shaxsiy kompyuterda saqlamaslik tavsiya etiladi.
Ikkinchidan, biz internetda joylashtirgan shaxsiy ma‘lumotlarni himoya
qilishga eng katta e‘tibor berilishi kerakligini unutmasligimiz kerak.
Har qanday onlayn faoliyatimiz bizga qarshi ishlatilishi mumkin. Jismoniy
shaxslar tomonidan ijtimoiy tarmoqlarda qoldirilgan ma‘lumotlar kamida uch yil
davomida saqlanadi, vaqti-vaqti bilan yangilanadi. Ijtimoiy tarmoqdagi ism va
familiyani o‗zgartirish odamning anonim qolishiga yo‗l qo‗ymaydi, chunki
ro‗yxatdan o‗tish paytida shaxs o‗z telefon raqamini ko‗rsatadi, bu orqali bir necha
soniya ichida ijtimoiy tarmoqlarda boshqa barcha akkauntlarni topishingiz
mumkin. Virtual raqam ham unchalik xavfsiz emas, chunki IP-manzil ham ma‘lum
|
| |
