SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1135
4-rasm. Bir o‘qituvchiga to‘g‘ri keladigan o‘quvchilar soni dinamikasi, kishi
Manba: O„zbekiston Respubliksi Davlat statistika qo„mitasi ma‟lumotlari asosida muallif
ishlanmasi
Bitta o„qituvchiga to„g„ri keladigan o„quvchilar soni dinamikasi o„rganilganda, o„rtacha
ko„rsatkich 2010-2011 o„quv yiligacha -2,4 nafargacha kamayib kelayotgan edi. 1 ta maktabga
to„g„ri keladigan o„qituvchi soni yillar mobaynida o„sib borib 2016-2017 o„quv yiliga nisbatan 9
nafarga ya‟ni 22,0% ga oshgan.
Umumiy o„rta ta‟lim maktablariga o„qituvchilarining qaytishi, so„nggi yillarda
mamlakatimizda ta‟lim tizimida amalga
oshirilayotgan islohotlar, ta‟lim sohasining barcha
bosqichlarini zamonaviy talablar asosida tashkil etish bo„yicha amaliy ishlarning amalga
oshirilishi, jumladan moddiy va ma‟naviy rag„batlantirishlarning muntazam ravishda oshib
borayotganligi sababli ushbu o„rtacha ko„rsatkich oshib bormoqda.
Yuqorida keltirilgan holatlarni ob‟ektiv baholash uchun TALIS-2018
tadqiqotining
uslubiyati asosida O„zbekistonda A.Avloniy nomidagi xalq ta‟limi muammolarini o„rganish va
istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti rahbar va xodimlari tomonidan 2021-yilda ichki
tadqiqotlar o„tkazdi. Tadqiqot namunasi mamlakatimizning 14 ta hududining 4000 umumiy
ta‟lim tashkilotlaridagi 12446 nafar respondentlardan so„rovlar olingan bo„lib, shundan 349
nafari maktab direktorlari, 1090 nafari direktor o„rinbosarlari, 10544 nafari o„qituvchilar va 463
nafari xalq ta‟limi tizimidagi boshqa lavozimlarda ishlovchilardir. Tadqiqotlar xalq ta‟limi
tizimining 18 fanini o„z ichiga olgan bo„lib, “Ayrim fanlar bo„yicha malakali o„qituvchilarni
yetishmasligi maktab direktori yoki o„qituvchi sifatidagi samaradorligingizga qay darajada ta‟sir
qiladi?” degan savol bilan respondentlarga murojaat qilinganda, ta‟siri yo„q – 2340 (18,8%),
ma‟lum darajada ta‟sir qiladi – 2885 (23,2%), sezilarli darajada ta‟sir qiladi – 4676 (37,6%),
yuqori darajada ta‟sir qiladi – 2545 (20,4%) deb javob berishdi. Tahlillardan ma‟lumki,
ayrim
fanlar bo„yicha malakali o„qituvchilarni yetishmasligi sezilarli darajada – 4676 (37,6%) maktab
direktori yoki o„qituvchi sifatidagi faoliyati samaradorligiga ta‟sir qilar ekan.
Shuningdek, 2021-yil may-iyun oylarida ayrim fanlar (boshlang„ich ta‟lim, rus tili va
adabiyoti, ingliz tili, matematika, informatika
va axborot texnologiyalari, kimyo, fizika va
astranomiya) bo„yicha kadrlarga bo„lgan ehtiyojlar o„rganilganda shu jihat ma‟lum bo„ldiki, xalq
ta‟limi tizimidagi 5 ta hudud(Qoraqalpog„iston Respublikasi, Buxoro, Farg„ona, Navoiy
viloyatlari va Toshkent shahri)da olib borilgan “umumiy o„rta ta‟lim
muassasalarida faoliyat
13,4
11,0
12,0
12,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
2000/2001
2010/2011
2016/2017
2020/2021
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1136
yuritayotgan o„qituvchilar va mavjud ehtiyojlar” nomli tajriba-sinov natijasida umumiy 1354
nafar o„qituvchiga bo„lgan ehtiyoj aniqlangan. Ushbu ehtiyoj umumiy kadrlarga (5 ta hudud
bo„yicha) nisbatan 1,6% ni tashkil etadi.
Fanlar kesimida ehtiyojni tahlil qilsak, eng yuqori talab “Informatika va axborot
texnologiyalari” (3,5%) va “Rus tili va adabiyoti” (3,4%) o„qituvchilariga,
eng quyi talab esa
“Boshlang„ich ta‟lim” o„qituvchilariga (0,4%) ekanligi ma‟lum bo„ldi.
Ushbu holatlarni bartaraf qilish maqsadida O„zbekiston Respublikasi Xalq ta‟limi vazirligi
hamda Rossiya Federatsiyasi Maorif vazirligi o„rtasida “O„zbekiston Respublikasi maktablarida
rus tili fanini va umumta‟lim fanlarini rus tilida o„qitish sifatini oshirish" loyihasi amalga
oshirilishi belgilandi.
Mazkur loyiha doirasida O„zbekistonda faoliyat olib boradigan A.I.Gersen nomidagi
Rossiya davlat pedagogika universitetining mutaxassislari Respublikamizning barcha
hududlariga taqsimlangan holda umumta‟lim maktablarida rus tili fani va umumta‟lim fanlarini
rus tilida o„qitish sifatini oshirish bo„yicha mahalliy o„qituvchilar bilan birgalikda faoliyat olib
borishadi.
XULOSA
Xulosa
qilib shuni aytish mumkinki, xalq ta‟limi tizimida ayrim fanlar bo„yicha
o„qituvchilarga bo„lgan ehtiyojlarni o„rganish asosida pedagog kadrlar buyurtmasini
shakllantirish mexanizmlarini takomillashtirish asosida tarmoq samaradorligini oshirishda
to„planib qolgan yuqoridagi muammolarni xal etish bo„yicha ilmiy jixatdan asoslangan va
amaliy ahamiyatga molik bo„lgan fikr muloxazalar, taklif va tavsiyalarni ishlab chiqish bugungi
kunning eng dolzarb masalalaridan biri bo„lib qoladi.
Umumta‟lim maktablarini ehtiyoj yuqori bo„lgan fan o„qituvchilari bilan ta‟minlash uchun
pedagogika yo„nalishidagi OTMlar talaba va maktab o„rtasida 3 tomonlama shartnoma asosida
qabul kvotalarini shakllantirish zarur.
