ADSL texnologiyasi
Hozirgi paytda abonent tarmoqlarida ADSL texnologiyalari eng
ko‗p tarqalgan. Ular quyidagicha afzalliklarga ega:
Kabel juftliklaridan minimal foydalanish imkoniyati. Odatdagi
telefon tarmoqlari uchun bunday juftliklar faqatgina telefon signallarini
uzatish uchun qo‗llanilar edi. ADSL texnologiyasi yaratilgandan keyin,
telefon liniyalari bo‗ylab nafaqat telefon signallari, balkim yuqori tezlikda
ma‘lumotlarni uzatish mumkin. Ularning ikkalasi xam bir – biriga xalaqit
bermaydi;
ADSL
da
ulanish
vaqtining
kamligi,
tarmoqdan
foydalanishning qulayligi va narxining patsligi. Hozirgi paytda telefon
tarmoqlari juda katta va juda ko‗p abonentlar soniga ega bo‗lgan, keng
tarqalgan telekommunikatsiya tarmoqlaridan iborat. ADSL texnologiyalari
yordamida markaziy ofisda bitta markaziy qurilmani va foydalanuvchi
xonadonida, bitta qurilmani joylashtirish lozim. Yuqori tezlikli va keng
oraliqli imkoniyatdan foydalanadigan, keng oraliqli tarmoqga ulangan
foydalanuvchilar yangi liniyadan xarajatsiz foydalanishi mumkin;
116
Axborotni tortib olishda yuqori tezlikga erishish. ADSLning
assimetrik xususiyati uchun tortib olinadigan tezlik, 8 Mbit/s gacha yetishi
mumkin.
Quyidagi 2.2 va 2.3-rasmlarda ADSL ning abonent liniyasini ulanishi
va ADSL kanallarining chatsota bo‗yicha tarqalishi. ko‗rsatilgan.
2.2 - rasm. ADSL texnologiyasi qo‗llanilgan abonent liniyasida
kanalarning xosil qilinishi.
2.3- rasm. ADSL kanallariga chastotaning taqsimlanishi.
ADSL (Assymetric Digital Subscriber Line - assimetrik raqamli
abonent liniya), xDSL texnologiyalari kabi yuqori tezlikli ma‘lumotlarni
uzatish uchun mo‗ljallangan texnologiyalar tarkibiga kiradi. ADSL
texnologiyasi interfaol videoxizmatlarni (talab bo‗yicha video, video
o‗yinlar va boshqalar) va ma‘lumotlarni tez uzatish (Internetga ulanish,
lokal xisoblash va boshqa tarmoqlarga uzokdan ulanish) uchun yuqori
tezlikni ta‘minlashga mo‗ljallangan. ADSL liniyasi, xar bir telefon
117
kabellarining juftliklarini oxiriga ulangan ikkita modemni bir-biri bilan
bog‗laydi. Bizga ma‘lumki, analog modemlar, standart telefon kanallari
buyicha 28 Kbit/s gacha tezlikni oshirish imkoniyatiga ega edi. Xuddi
shunga
o‗xshab,
modulyasiyalash
usullari
qo‗llanilgan
ADSL
texnologiyalari esa tarmoqdan
abonentga keladigan
ma‘lumotlar
oqimining tezligini bir necha Mbit/s gacha yetkazishi mumkin. Bu
texnologiya foydalanuvchidan stansiyagacha past tezlikli kanal orqali
tarmoqdan abonentga tushuvchi oqimlarni boщqarish imkonini beradi.
Bunda asosan uchta axborotli kanal xosil bo‗ladi. Tarmoqdan
abonentgacha uzatiladigan ma‘lumotlar oqimi, abonentdan tarmoqqa
uzatiladigan ma‘lumotlar oqimi va telefon aloqa kanali. Telefon
aloqasining kanallari filtr yordamida ajratiladi, bu ADSL ulanishida
avariya yuz bergan takdirda xam telefon ishini kafolatlaydi.
ADSL,
mavjud
bo‗lgan
telefon
kabellarining
juftliklarini,
ma‘lumotlar uzatish uchun mo‗ljallangan yuqori chastotali traktga
aylantiradi.
Raqamli abonent ulanish tarmoqlarini ADSL texnologiyasi asosida
qurishda liniyaviy uskunalarga xech qanday o‗zgarishlar kiritilmaydi. Mis
o‗tkazgichli analog telefaniya tarmog‗ini raqamli keng polosali ko‗p
xizmatli abonent kirish tarmog‗iga aylantirish uchun qayta jixozlanish
jarayoni asosan stansiya va abonent tomonda amalga oshiriladi. Stansiya
tomonida abonentlar guruxidan kelayotgan signallarga ishlov beruvchi va
global tarmoqdan kelayotgan ma‘lumotlar oqimini abonentlarga taqsimlab
uzatuvchi qurilma maxsus qurilma guruxli modem xisoblanuvchi DSLAM
qurilmasi qo‗llaniladi. Bu qirilmaning asosiy vazifasi mis o‗tkazgichli
aloqa liniyalari orqali ulangan abonentlarni xDSL texnologiyasi asosida
yuqori tezlikli internet tarmog‗iga ulanishini ta‘minlashdir. Odatda DSL
texnologiyasidan internet provayderlari foydalanuvchilarga simli internet
tarmog‗iga ulanishni ta‘minlash maqsadi fo‗llanilib kelinmoqda. Shuning
uchun ham stansiya tomonida o‗rnatiluvchi bu qirulma bir tomondan
internet provayderining regional tarmog‗iga (ko‗p kanallai uzatish tizimi
orqali), ikkinchi tomondan esa abonent liniyasiga ulanadi (kross orqali).
Mos ravishda abonent tomonda individual modem qurilmasi, ya‘ni ADSL
modem o‗rnatilishi lozim. Quyidagi 2.4 rasmda ADSL asosida raqamli
abonent kirish tarmoqlarini qurishda qo‗llaniluvchi qurilmalarning ulanish
ketma-ketligi ifodalangan.
118
2.4-rasm. ADSL asosida raqamli abonent kirish tarmoqlarini
qurishda qo‗llaniluvchi qurilmalarning ulanish ketma-ketligi ifodalangan
Abonent tomonida ATS tomonida kelgan bir juftli mis abonent
o‗tkazgichi abonent inshooti devor qismidagi telefon rozetkasiga ulanadi.
Telefon rozetkasiga bir tomonidagi RJ11 konnektori bilan ulangan telefon
kabeli ikkinchi tomonidagi RJ11 konnektori bilan chastota bo‗yicha
ajratish qurilmasi, ya‘ni splitter qurilmasining ―line‖ portiga ulanadi.
Splitterning asosiy vazifasi stantsiya tomonda kelayotgan umumiy oqim
tarkibidan past chastotali telefon signallari (0,3-3,4 kGs) va yuqori
chastotali (26kGs-1100kGs) ma‘lumotlar uzatish tarmog‗i signallarini
ajratishdan iborat. Splitterning ikkinchi tomonida ―phone‖ va ―modem‖
portlari mavjud bo‗lib ―phone‖ portiga telefon apparati, ―modem‖ portiga
esa ADSL modemi ulanadi. Quyidagi 2.5-rasmda abonent inshootida
ADSL modem va uning komponentalarini ulanish ketma-ketligi
tasvirlangan.
2.5-rasm. Abonent inshootida ADSL modem va uning
komponentalarini ulanish ketma-ketligi
119
ADSL modemi va abonentning ma‘lumotlar uzatish tarmog‗i
(masalan Internet tarmog‗i) ohirgi qurilmasi (kompyuter) o‗rtasida
bog‗lanish ADSL modemning imkoniyatiga bo‗liq ravishda turlicha
bo‗lishi mumkun. Odatda ADSL modem va kompyuter o‗rtasidagi ulanish
Ethernet tehnologiyasi asosida amalga oshiriladi. Bunda modemning
―LAN‖ Ethernet portlarida biriga Ethernet kabelining RJ45 konnektoriga
ega bir uchi ulanadi. Kabelning ikkinchi tomoni esa kompyuterning
Ethernet portiga ulanadi. Ammo shuni takidlash kerakki bugungi kunda
ADSL modemlari va abonent ohirgi qurilmalari o‗rtasidagi bog‗lanish
jarayonini qulaylashtirish va bir vaqtda ulanuvchi qurilmalar soni va
mobilligini ortirish maqsadida simsiz texnologiyalar keng qo‗llanilib
kelinmoqda. Masalan Wi-Fi texnologiyasi bunga yaqqol misol. Shuning
uchun ham ADSL modemlar Wi-Fi tehnologiyasi bilan jihozlangan
holatda ishlab chiqarilmoqda . Bunda ohirgi qurilmalar (kompyuter, smart
telefonlar va boshqa tarmoqda ishlashga mo‗ljallangan qurilmalar) ADSL
modemga simsiz ulanishlari mumkun.
2.6-rasm. Wi-Fi texnologiyasini qo‗llab-quvvatlovchi ADSL modem
ADSL assimetrik texnologiyalar tarkibiga kiradi, chunki tarmoqdan
abonentga keladigan ma‘lumotlar oqimining tezligi, abonentdan tarmoqka
beriladigan ma‘lumotlarning uzatish tezligidan past. Foydalanuvchidan
uzatiladigan tezlik, analog modemlarning qurilmalaridagiga nisbatan
yuqori. Telefon kabellarining juftliklari orqali uzatiladigan axborotlarning
katta xajmini siqish uchun, ADSL texnologiyasida signallarni raqamli
kayta ishlash, maxsus yaratilgan algoritmlar, takomillashtirilgan analog
filtrlar va analog raqamli o‗zgartirgichlar qo‗llaniladi. Juda katta masofaga
ega bo‗lgan telefon liniyalari, uzatiladigan yuqori chastotali signallarni
satxini pasaytirishi mumkin. Bu esa ADSL modemlarining analog
tizimlarini yetarli darajadagi yuqori yuklamada ishlashga majburlaydi.
Bunday yuklamada yuqori dinamik diapozon va shovqin satxi past bo‗lishi
lozim. Dastlabki ADSL tizimlarini oddiy deb xisoblash mumkin, chunki u
120
oddiy telefon kabellari orqali yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatish
kanallarini xosil qiladi.
Texnologiya odatdagi telefon aloqasi uchun ma‘lum bir chastota
oralig‗ini zaxirasini ta‘minlaydi.
Shunday kilib, eski telefon liniyalaridan yangi telefon liniyalari xosil
bo‗ladi. Yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatuvchi boshqa texnologiyalarga
nisbatan ADSL yana bir asosiy afzalligi telefon kabellarining mis simlarini
odatdagi juftliklaridan foydalanishdir. ADSL, ustiga qo‗yilgan tarmoqni
xosil
qiladi.
Bunda
qimmatga
tushadigan
qurilmalar
va
telekommunikatsiya qurilmalarini takomillashtirish uchun ko‗p vaqt talab
qilinmaydi.
Umuman olganda ADSL funksional chegarasi 0,5 mm uzunlikdagi
simda abonent liniyasining uzunligi 3,5-5,5 km ni tashkil etadi.
Xozirgi vaqtda ADSL, tarmoqdan abonentga keluvchi ma‘lumotlar
oqimining tezligini 1,5 Mbit/s dan 8 Mbit /s gacha tezlikda va abonentdan
tarmoqda keluvchi ma‘lumotlar oqimining tezligini 640 Kbit/s dan 1
Mbit/s gacha ta‘minlaydi. Bunday texnologiyalarning kelgusidagi
rivojlanish tendensiyasi tarmoqdan abonentga keluvchi ma‘lumotlar
oqimini tezligini oshirish kutiladi.
ADSL texnologiyasi ta‘minlaydigan ma‘lumotlar oqimining tezligini
baxolash uchun, boshqa texnologiyalar qo‗llanilganda foydalanish uchun
lozim bo‗lgan tezlik bilan solishtirish lozim. Analog modemlar
ma‘lumotlar oqimini 14,4 - 56 Kbit/s gacha tezlikda uzatishni ta‘minlaydi.
xDSL ning turli texnologiyalari foydalanuvchilarga IDSL uchun 128
Kbit/s, HDSL uchun 768 Kbit/s, ADSL uchun tarmoqdan talabgorgacha
1,5-8 Kbit/s va abonentdan tarmoqqacha 640-1000 Kbit/s, VDSL uchun
tarmoqdan talabgorgacha 13-15 Mbit/s va abonentdan tarmoqkacha 1,5-
2,3 Mbit/s gacha ma‘lumotlar oqimini uzatish tezligini ta‘minlaydi.
Kabel modemlari 500 Kbit/s dan 10 Mbit/s gacha tezlikda
ma‘lumotlar oqimini uzatish imkoniga ega (bunda kabel modemlarining
o‗tkazuvchanlik oralig‗i shu liniyadan foydalanish imkoniyati bo‗lgan
barcha foydalanuvchilar orasida bo‗lishini xam nazarda tutish lozim.
Shuning uchun xam bir vaqtda ishlovchi foydalanuvchilar soni, ularning
xar biri uchun xaqiqiy ma‘lumotlarni uzatish tezligiga sezilarli darajada
ta‘sir qiladi). Ye-1 va Ye-Z raqamli liniyalar mos xolda 2048 Mbit/s va
34 Mbit/s gacha uzatish tezligiga ega.
ADSL
texnologiyasini
qo‗llaganda
magistral
tarmoq
bilan
foydalanuvchi bog‗langan liniya‘ning o‗tkazuvchanlik oralig‗i har doim va
faqat foydalanuvchiga tegishli.
|
