Telekommunikatsiya tarmoqlariga texnik xizmat

109 
Millionlab mayda biznes egalari va xususiy abonentlar uchun ko‗p 
yillar mobaynida yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatish iqtisodiy tomondan 
qimmatga tushganligi tufayli keng tarqalmadi va optik tolali liniyalari 
bilan ta‘minlash imkoniga ega bo‗lmadi. Shunga qaramasdan bunday 
abonent guruxlarining raqamli uzatish texnikasiga bo‗lgan talab oshib 
bordi. Oxirgi 
vaqtgacha 
ma‘lumotlarni 
uzatish uchun 
umumiy 
qo‗llaniladigan telefon tarmoqlarining liniyalaridan foydalanishga to‗g‗ri 
keldi. Mavjud bunday muammolarni xal qilishda xDSL (Digital Subseriver 
Line -raqamli abonent liniyasi) eng asosiy vositalardan biri xisoblanadi. 
Hozirgi telefon aloqasini ta‘minlashga mo‗ljallangan mis abonent 
liniyalari, ovozli, yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatish, shuningdek boshqa 
kommutatsion xizmatlarni ta‘minlash qobilyatiga ega. Ishni qo‗llab 
quvvatlovchi bunday tarmoqlar nafaqat zamonaviy mos keluvchi 
qurilmani, 
balki, 
kabelli 
abonent 
telefon 
tarmoqlarining 
ishini 
boshqarishga mutlaqo yangi yondashishni talab qiladi. 
Turli abonentlar orasida faqatgina telefon aloqasini ta‘minlashga 
mo‗ljallangan, bir juftlikdan tashkil topgan tarmoq atsa-sekinlik bilan 
yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatishga va boshqa keng oraliqli 
telekommunikatsiya xizmatlarini bajarishga mo‗ljallangan keng oraliqli 
kanallar tarmog‗iga aylanmoqda. Analog telefon liniyalari uchun qayta 
ishlangan texnologiya (telefon liniyalari orqali ishlashga mo‗ljallangan 
modemlar) ma‘lumotlarni uzatishda 56 kbit/s gacha chegaralangan 
tezlikka ega. Maxsus qayta ishlangan simlar juftligiga mo‗ljallangan 
kabelli abonent tarmoqlarida yangi texnologiyalarni qo‗llash yuqori 
tezlikli ma‘lumotlarni uzatishda iqtisodiy samaradorlikni beradi. Bunda bir 
vaqtning o‗zida abonent liniyasini va odatdagi telefon aloqasini qo‗llash 
imkoniyati saqlanadi. Rivojlanishning bunday yangi pog‗onasi xDSL 
texnologiyalarini qo‗llash xisobiga amalga oshadi deb aytish mumkin. 
Chunki, oxirgi mijozlar uchun xDSL texnologiyasi, yuqori tezlikli 
tarmoqlar orasida Internet tarmoqlari bilan mutsaxkam ulanishni 
ta‘minlaydi. Bu mis simli abonent telefon liniyalari bo‗yicha yuqori 
tezlikli ma‘lumotlarni uzatishda abonent liniyalarining yakunida va yuqori 
tezlikli ma‘lumotlarni uzatuvchi magitsral tarmoqning yakunida xDSL 
qurilmalarini joylashtirish imkonini beradi. 
Agar 
abonent 
liniyalarida 
xDSL 
texnologiyalarini 
qo‗llash 
yordamida yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatish tashkillashtirilgan bo‗lsa, 
unda uzatiladigan ma‘lumotlar, odatdagi analog telefon aloqasi uchun 
qo‗llaniladigan chasotalariga nisbatan anchagina yuqori bo‗lgan oraliqda, 
raqamli signallar ko‗rinishida uzatiladi. 

110 
Abonent telefon liniyalarida bunday texnologiyalarni qo‗llash, 
abonentlarning kabelli tarmoqlarini, yuqori tezlikli ma‘lumotlarni 
uzatishga mo‗ljallangan tarmoqning bir bo‗lagini yaratadi. xDSL 
texnologiyasi yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatishni ta‘minlashdan 
tashqari, telefon aloqasining ko‗p kanalli xizmatini tashkil qiluvchi 
samarali vosita hisoblanadi. Bundan tashqari xDSL texnologiya bazasi 
asosida qurilgan keng oraliqli tarmoqlar, faqatgina ko‗p kanalli ovozli 
aloqani yoki yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatishni tashkil qilish bilan 
chegaralangan. Ular zudlik bilan o‗zining ishi uchun keng oraliqni talab 
qiluvchi, boshqa xizmatlarni yaratish uchun bazaviy tarmoq sifatida xam 
qo‗llaniladi. 
Internet tarmoqlariga ulanishni ta‘minlash, zamonaviy raqamli 
tarmoqlarning asosiy funktsiyalaridan biri xisoblanadi. Qo‗llaniladigan 
oraliq chatsotalarning kengligi, yuqori tezlikli ma‘lumotlarni uzatuvchi 
texnologiyalarga bog‗liq. 
Videokonferensiyalarni tashkil qilish simmetrik ma‘lumotlarni 
uzatishni talab qiladi. Videokonferensiya‘ni tashkil qilishda ovozli va 
videosignallarni uzatish lozim, bunday xizmat, boshqa xizmatlarga 
nisbatan anchagina keng chatsota oralig‗ini talab qiladi.
Yuqoridagilarni nazarda tutsak, xDSL texnologiyasi oldin mavjud 
bo‗lmagan yangi xizmatlarni qo‗llash imkoniga egaligi bilan ajralib 
turishini xulosa sifatida kirtitish mumkin. Bunday yangi texnologiyalarni 
qo‗llash tufayli atsa – sekinlik bilan analog abonent tarmoqlari, raqamli 
abonent tarmoqlariga o‗tadi. Rivojlanishni bunday yangi bosqichiga o‗tish 
nafaqat yangi avlod qurilmalarini yaratishni talab qiladi, balki mos 
keluvchi uskunalarni qo‗llash, xizmat xodimlarini yangi ish usulini 
o‗rganish va abonent tarmoqlari liniyasini boshqarishda umuman yangicha 
yondoshishni talab qiladi. xDSL texnologiyasi keng polosali tarmoqlarni 
qurishdagi qurishdagi bir yechim bo‗ldi. xDSL texnologiyasi yuqori 
tezlikli ma‘lumotlarni uzatishni ta‘minlashdan tashqari, telefon aloqasining 
ko‗p kanalli xizmatini tashkil qiluvchi samarali vosita hamdir. Ya‘ni, 
tarmoqning tezligiga va xizmat ko‗rsatish masofsi uzunligiga talablarning 
yanada ortib ketishi bu texnologiyaning qo‗llanilish imkoniyatlarini 
cheklaydi. Buning bir necha sabablari mavjud: 
 
xDSL texnologiyasi mavjud mis o‗tkazgichli kabellardan 
foqdalanishga asoslangan va aynan shuning uchun ham signallarni uzoq 
masofaga uzatishda so‗nishlarning qiymati ortib ketadi.
 
Mavjud mis o‗tkazgichli aslida past chastotali telefoniya 
signalini uzatishga mo‗ljallangan. Bunday o‗tkazgichlardan yuqori 

111 
chastotali signallarni uzatishda ular atrofidagi elektromagnit maydonning 
kuchayib ketishiga olib keladi. Bu esa bir kabel tarkibidagi o‗tkazgichlar 
juftliklari o‗rtasidagi o‗zaro halaqitlarni orti ketishiga olib keladi. Bu effect 
bir kabel tarkigidagi ATS ga ulangan abonentlarning xDSL texnologiyasi 
orqali yuqori tezlikli xizmatlarga ulanish sonini cheklaydi. 
 
Masofa va tezlik ortgan sari dispersiya‘ning qiymati orib ketadi. 
Ya‘ni, xDSL texnologiyasi bo‗yicha ma‘lumotlar uzatish tezligini ortirilsa, 
albatta, 
xizmat 
ko‗rsatish 
masofasini 
qisqartirilishi 
lozim. 
Bu 
dispertsiya‘ni qiymati nominal holatda qolishi uchun amalga oshiriladi.
Yuqorida sanab o‗tilgan muammolarni hisobga olgan holda keng 
polosali kirish tarmoqlarini qurishni 
yangi simsiz 
yoki optik 
texnologiyalari taklif qilinmoqda. Bunday texnologiyalar yordamida 
xizmat ko‗rsatish masofasini bir necha o‗nlab km larga tashkil qilish va 
ma‘lumot uzatish tezligini bir necha o‗nlab Mbit/s gacha oshirish 
imkoniyati mavjud.

Download 6,74 Mb.