Telekommunikatsiya tarmoqlariga texnik xizmat

149 

Yuqori tezlikdagi Internetga ulanish; 

SIP telefoniya; 

Interaktiv televizor. 
Ushbu xizmatlar ―Triple Play‖ to‗plamida taqdim etiladi. ―Keng 
polosali xizmatlar‖ atamasidan foydalanganda abonentlarning ko‗pchiligi 
odatda yuqorida ko‗rsatilgan xizmatlar ro‗yxatini tushunadi. 
Bugungi kunda ―Quad Play‖ xizmatini taqdim etishni tezkorlik bilan 
rivojlantirmoqda. Bu fiksatsiyalangan (qo‗zg‗almas) telefon aloqasi, keng 
polosali kirish, televideniya va mobil aloqa xizmatlarini o‗z ichiga oladi. 
Strategy Analytics analitik kompaniyasi hisobotida e'lon qilingan 
ma‘lumotlarga ko‗ra, 2016-yilda AQShda uy xo‗jaliklarining 13 foizi 
ushbu paketga ulangan. Ushbu prognozga ko‗ra, ―Quad Play‖ xizmatiga 
ulangan abonentlar ulushi bugungi kunga nisbatan 4 barobar ortadi. 
Strategy Analytics tahlilchilarining so‗zlariga ko‗ra, ―Quad Play‖ xizmat 
paketlari kelgusi besh yil mobaynida Triple Play xizmat paketlariga 
nisbatan ko‗proq mashhur bo‗ladi. 
4.1-rasm. Xizmatlarni taqdim etish uchun zarur bo‗lgan tarmoqning polosa 
kengligi 

150 
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD) o‗zining ―Milliy 
keng polosali rejalar‖ hisobotida keng polosali kirish xizmatlar va ushbu 
xizmatlarni eng yuqori sifatda taqdim etish uchun kerakli polosai kengligi 
nisbatlarini ko‗rsatadigan diagramma taqdim etdi (4.1-rasm). Shuni yodda 
tutish lozimki, bu keng polosali kirishning barcha imkoniyatlari emas. 
Endi, OECD tomonidan taqdim etilgan keng polosali kirish 
xizmatlarini bir nechta izoh bilan ko‗rib chiqamiz: 

Ilmiy tadqiqot uchun grid hisoblash "virtual superkompyuter" 
xizmati - klaster sifatida ifodalanadigan tarqalgan hisoblash shakli bo‗lib, 
kata miqdordagi ishlarni (operatsiyalarni, ishlarni) bajarish uchun 
getorogen kompyuterlarni tarmoq oqrali birlashtirish nazarda tutiladi. 
Ushbu texnologiya sezilarli kuchli hisoblash resurslarini talab qiladigan 
ilmiy, matematik muammolarni hal qilish uchun ishlatiladi. Grid 
hisoblash, shuningdek, iqtisodiy prognozlash, seysmik tahlil, yangi dorilar 
xususiyatlarini ishlab chiqish va o‗rganish kabi vazifalarni hal qilish uchun 
tijorat infrastrukturasida ishlatiladi; 

virtual laboratoriya - matematik modellar va boshqa imitattsion 
reallikga asoslangan to‗liq dasturiy mahsulotlar uchun qo‗llaniladigan 
ta‘limda qo‗llaniladi; 

ma‘lumotlar vizuallashtirish - eksperimental ma‘lumotlarning 
taqdimoti yoki grafikalar, jadvallar, xaritalar va boshqa shakllardagi 
nazariy ish natijalarini taqdim etish; 

O‗quv materiallarini raqamli shaklda tarqatish, o‗quv jarayonida 
ishlatiladigan raqamli ma‘lumotlar to‗plami sifatida tushuniladigan 
raqamli ta‘lim resursini (CRA) yaratish usullaridan biri bo‗lib, ular o‗quv 
jarayoni uchun zarur bo‗ladigan raqamli fotosuratlar, videokliplar, statik 
va dinamik virtual reality va interaktiv modellash obyektlari, kartografik 
materiallar, audio yozuvlar, ramziy obyektlar va biznes grafikalar, matnli 
hujjatlar va boshqa o‗quv materiallari bo‗lishi mumkin; 

Universitetlar o‗rtasidagi hamkorlik, virtual sinflar, masofaviy ta‘lim 
nogironligi bo‗lgan odamlarga va shunga o‗hshash ahvolda yashovchi 
aholi uchun ta‘lim va muloqot qilish uchun ulkan imkoniyatlar yaratadi; 

Uzoqdan tashxis qo‗yish - har qanday vaqtda dunyoning istalgan 
joyidan masofadan turib amaliyot va monitoringni o‗tkazish qobiliyati; 

Bemorning ahvolini nazorat qilish uchun profilaktik telemeditsina 
usuli sifatida monitoring qilish usuli. Ayniqsa, tegishli axborot tizimlari 

151 
doimiy monitoringni talab qiluvchi yurak va pnevmonologik bemorlar 
uchun; 

Telekonsultatsiya - bu masofa muhim omil bo‗lgan tibbiy yordam 
xizmatlarini ko‗rsatish usulidir. Xizmatlarni taqdim etish kasallikning 
tashxisi, davolash va profilaktikasi uchun zarur bo‗lgan axborotni 
olganidan keyin axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan 
holda barcha tibbiy mutaxassislar vakillari tomonidan amalga oshiriladi; 

intellektual transport tizimlari - transportning barcha turlarini 
(individual, jamoat, yuk) boshqarish, transport vositalarini boshqarish 
muammolarini hal qiladigan, mintaqadagi transport xizmatlarini tashkil 
etish 
to‗g‗risida 
fuqarolar 
va 
korxonalarni 
xabardor 
qilishni 
ta‘minlaydigan bir-biriga bog‗liq avtomatlashtirilgan tizimlar majmui; 

Virtual tarqatiladigan ofis - bu Internet tarmog‗ining aloqa 
imkoniyatlaridan foydalanib, xodimlarni biznesni samarali o‗tkazish 
imkonini beradigan muhit; 

uzoqdan monitoring qilish - tanlov sifatida - korxonalarda 
xavfsizlikni ta‘minlashning yuqori darajasini ta‘minlash, keng ko‗lamli 
obyektlarni, shu jumladan neft va gaz quvurlarini, temir yo‗llarni, 
aeroportlarni monitoringini ta‘minlaydigan keng ko‗lamli video kuzatuv 
tizimlarini yaratish; 

Aqilli uy - uyda yoki kvartirada turli muhandislik tizimlarini 
birlashtiradigan, avtomatlashtirilgan tizim. Masalan, foydalanuvchilarning 
uylarida o‗rnatilgan "tarmoqqa ulangan" eshik qulflari yoki xavfsizlik 
kameralari kabi xavfsizlik tizimlari, xonadagi odamlarning yo‗qligida 
yorug‗lik va issiqlikni avtomatik ravishda yoqish yoki o‗chirish orqali 
bevosita energiya‘ni tejash, quvvatni saqlash tizimlari aqilli uyning 
elementlaridir. Yoki mavsumiy va ob-havo sharoitlariga bog‗liq ravishda 
haroratni 
nazorat 
qilishni 
va 
foydalanuvchi 
ishtirokisiz 
foydalanuvchilarning xonalaridagi haroratni tartibga solish imkonini 
beradigan bulutli texnologiyaga asoslangan qurilmalar; 

bulutli hisoblash - oxirgi foydalanuvchilarga xizmatlardan masofaviy 
dinamik foydalanish, hisoblash resurslari va ilovalar (shu jumladan 
operatsion tizimlar va infratuzilma) orqali Internet tarmog‗iga ulanish; 

talab bo‗yicha video - har xil formatdagi multimedia serveridan 
kabelli tarmoq orqali televizor dasturlari yoki videofilmlaridagi abonentga 
individual yetkazib berish tizimi; 

IPTV abonentlarga raqamli televideniye xizmatlari, shuningdek, 
video-on-demand (VoD), ko‗rsatuvlarning elektron dasturi, televizion 

152 
elektron pochta, televizion tijorat, televizor orqali internetdan foydalanish 
kabi ko‗ngilochar xizmatlarni taqdim etadi. 

Video konferensiyalar video-selektor uchrashuvlari, muhim tadbirlar 
va seminarlarni on-layn tarzda namoyish qilish, masofali filiallar va 
hududiy bo‗linmalar faoliyatini tashkil etishga yordam beradi. 

Bundan tashqari, bugungi kunda juda keng tarqalgan keng polosali 
xizmatlar biri onlayn-o‗yinlar bo‗lib, unda HD-sifatli va 3D-formatdagi 
videolarni, yuqori aniqlikdagi tasvirlarni bir vaqtning o‗zida ko‗rish, 3D-
grafikalar, virtual sport va masofadan nazorat qilish imkoni mabjud. 
Keng polosali foydalana olish xizmatlarini rivojlantirishda juda 
muhim yo‗nalish elektron hukumatdir. 2011 yilda davlat elektron 
xizmatlarini taqdim etish tizimidan foydalanishning burilish nuqtasi keldi. 
Hukumatning samaradorligini oshirishga bo‗lgan o‗sib borayotgan ehtiyoj, 
amaldagi davlat elektron platformalari va xizmatlarini, xususan, soliq 
hisobotini topshirish va qurilishga ruxsat olish uchun onlayn tizimlarni 
yanada kengroq tarqatish uchun kuchli turtki bo‗ldi. Yaqin kelajakda 
barcha rivojlangan mamlakatlarda kamida bitta biznes jarayoni uchun 
davlat elektron xizmatlaridan foydalanadigan korxonalar soni o‗rta 
hisobda 90% dan yuqori bo‗lishi kutilmoqda (2010 yilda 75%). Xuddi 
shunday, rivojlangan mamlakatlarda bunday xizmatlardan foydalanadigan 
fuqarolarning soni kamida 10 foizga oshishi kutilmoqda. 
Keng polosali kirishning asosiy afzalligi - yuklab olinadigan trafik 
miqdori bo‗yicha cheklovlar yo‗qligi. Bundan tashqari, u yuqori tezlik va 
ulanish ishonchliligini ta‘minlaydi, shuning uchun foydalanuvchi mijozlar 
keng polosali xizmatlarni ko‗rsatishdagi yuqori yuklab olish tezligiga 
erishish uchun katta summani to‗lashga tayyor. 
"Point Topic" kompaniyasining tahlilchilari Keng polosali kirish 
tarmoqlarida qo‗shimcha xizmatlar (VoIP, IPTV va h.k.) taqdim etishdan 
tushgan daromadlarning o‗sishini o‗rganishdi. Internetda obuna narxi 
taxminan 37% ga oshganligi ma‘lum bo‗ldi. Internet tarmog‗iga erkin 
ulanishning narxi tobora pasayib ketishiga qaramasdan, qo‗shimcha 
xizmatlarning ulushi muntazam o‗sib bormoqda. Dunyoda eng foydali 
xizmat VoIP xizmatlarini taqdim etishdir. Video xizmatlar ikkinchi o‗rinda 
turadi. Bunga xavfsizlik bilan bog‗liq xizmatlar (masalan, video nazorati) 
kiradi. Keyingi - onlayn o‗yinlar, uy tarmog‗i, musiqa va o‗yinlar yuklab 
olish va nihoyat, uchinchi tomon kontent provayderlari tomonidan internet 
orqali ovozli xizmatlar - Skype va boshqalar. 

153 
Innovatsion xizmatlar orasida biz LTE tarmog‗idagi avtomobillar 
o‗rtasidagi o‗zaro aloqa xizmatini ta‘kidlashimiz mumkin. Ford tomonidan 
olib borilgan "Cooperative Card Extended" (CoCarEX) tadqiqot loyihasi 
LTE tarmoqlari avtomagistrallarda avtomashinalar bilan birgalikda 
ishlashga mosligini ko‗rsatdi. CoCarEX loyihasi Ford tomonidan 2009 
yilda avtomatlashtirilgan tizimlar va infratuzilmani rivojlantirish 
maqsadida ishlab chiqilgan, bu esa real vaqtdagi transport vositalari bir-
birlari bilan yo‗llardagi xatarlar, avtoyo‗llarni "yuklash" va boshqalar bilan 
bo‗lishish imkonini beradi. CoCarEX loyihasining natijalari 2011 yil 25 
may kuni Germaniya‘ning Dyusseldorf shahrida Vodafone operatorining 
LTE tarmog‗ida namoyish etilgan LTE tarmoqlarida kechiqish miqdori 
ancha past ekanligini ko‗rsatdi, bu esa avtoulov egalarining yo‗llarda 
haydashda tezlik bilan harakat qilishiga imkon beradi. (4.2-rasm). Sinov 
jarayonida favqulodda tormoz manevrasini bajarayotganda, Ford S-Maks 
boshqa bir Ford S-Maksga ogohlantirish signalini darhol etkazdi. 100 ms 
dan kam bo‗lgan vaqtda signalning uzatish va qabul qilishni amalga 
oshirilishi samarali yo‗l harakati xavfsizligini ta‘minlash uchun etarli deb 
hisoblanadi. Ikkala avtotransport vositasiga ham standart transport-trafik 
xatlari yuborilganligi ham ko‗rsatildi. Ford vakilining so‗zlariga ko‗ra, 
avtomobillar bir xil tilda gapirishga qodir va bu, eng muhimi, avtoulov 
egalarini yo‗lda himoya qilishi mumkin. 
4.2 –rasm. LTE tarmog‗i asosida avtomashinalar o‗rtasidagi o‗zaro 
aloqa 

154 
Keng polosali kirish tarmog‗idan foydalanib, telekom operatori 
abonentga turli xil xizmatlar taqdim etishi mumkin, ulardan asosiylari 
yuqori tezlikdagi internet, SIP telefoniya va interfaol televidenie. Ushbu 
xizmatlar "Triple Play" to‗plamida taqdim etiladi. Bugungi kunda "Quad 
Play" xizmatini taqdim etishni tezkorlik bilan rivojlantirmoqda. Bu telefon 
aloqasi, Keng polosali kirish, televizor va mobil aloqa xizmatlarini o‗z 
ichiga oladi. 

Download 6,74 Mb.